Het centrale probleem in de zorg is niet van organisatorische of financiële, maar van sociaal-filosofische aard. Toon Kasdorp ontwaart twee vragen die we onszelf moeten stellen.

Willen we een kwalitatief zo goed mogelijke zorg als we voor ons geld kunnen krijgen of willen we een gelijke toegang tot de zorg voor iedereen? Als we dit allebei willen en die twee verlangens blijken niet verenigbaar aan welk van de twee geven we dan de voorkeur?

Dit keuzeprobleem speelt door alle mogelijke praktische en organisatorische vraagstukken heen. De politieke onwil om het te tackelen staat in de weg aan een sanering van het systeem. Nederland heeft een hybride systeem dat van oorsprong marktgeoriënteerd was, met subsidie uit publieke fondsen en uit charitatieve middelen, maar dat de afgelopen decennia het karakter heeft gekregen van een nationale gezondheidszorg. Een nationale gezondheidszorg is een ander woord voor het systeem waarin gelijke toegang voor iedereen het uitgangspunt is voor de organisatie.

Het Verenigd Koninkrijk is in West Europa het voorbeeld van een klassieke nationale gezondheidszorg naar Oost Europees model. Dat systeem werkt in het VK weinig beter dan het in de voormalige communistische landen deed. Het is in omvang de grootste organisatie van West-Europa, groter dan Shell bijvoorbeeld of Unilever. De NHS heeft 500.000 employees. Er gaan jaarlijks miljarden aan extra middelen bij en tot nu toe zonder dat het systeem er zichtbaar op vooruit gaat.

Kosten/kwaliteit
Het NHS, centrum voor beoordelingen en publicaties, verbonden aan de Universiteit van York, heeft een schat aan publicaties het licht laten zien die een goed inzicht verschaffen in de effectiviteit van het systeem en van de kosten/kwaliteit verhouding. De wachtlijsten worden niet korter en de kwaliteit van de zorg wordt niet beter.

Naar het oordeel van de Engelsen zelf is in Engeland wel sprake van een gelijke toegang voor iedereen maar het is een toegang tot een kwalitatief slechte voorziening die honderden en misschien wel duizenden onnodige doden per jaar kost. Hoeveel precies weten we niet. Soortgelijke organisaties in Frankrijk (ANDEM) en in de VS ( Agency for Health Care Research) laten zien dat het kwalitatief ook anders kan.

Amerika heeft niet het Engelse probleem van een kwalitatief slechte zorg, ook niet langer het probleem dat de zorg niet voor iedereen op gelijke wijze toegankelijk zou zijn, maar dat zij te duur is. Daar zou vrij gemakkelijk wat aan te doen zijn door de medische aansprakelijkheid te beperken tot vaste en relatief lage bedragen. Misschien ook door medische schadevergoedingen alleen toe te kennen in geval van medisch handelen waarvan tuchtrechtelijk zou zijn vastgesteld dat geen redelijk arts het voor zijn rekening zou hebben genomen.

Daarmee zouden de torenhoge verzekeringskosten omlaag kunnen, die niet alleen zelf een grote kostenpost vormen maar die ook aanleiding geven tot allerhand protocollen en aanschaffingen die de kosten verder opdrijven.

Sterke lobby
De reden dat president Obama de kostenbesparing voor zijn Medicare niet in die richting heeft gezocht moet mogelijk gevonden worden in de sterke lobby van verzekeringsmaatschappijen en aansprakelijkheidsadvocaten, die de Democratische Partij in de VS blijkt te steunen.

Nederland geldt in Engeland nog steeds als voorbeeld van een land waar het beter gaat dan bij hen, maar het is duidelijk dat de twee systemen steeds meer op elkaar zijn gaan lijken, dat met andere woorden het Nederlandse bezig is naar het Engelse toe te groeien. Als we willen weten hoe het er hier over twintig jaar uit zal zien, als het beleid van de laatste decennia onveranderd wordt doorgezet, wanneer we dus volstaan met meer geld naar de zorg te gooien: kijk naar Engeland.

Fortuijn had geen oplossing in zijn zak, geen recept voor verandering, maar hij zei één verstandig ding over het zorgprobleem: het is geen gevolg van onderfinanciering: voordat je opnieuw besluit veel geld aan de zorg ter beschikking te stellen, kijk eerst hoe het doelmatig besteed kan worden. Simons, Borst, Hoogervorst e.t.q., ze zijn niet in staat gebleken een zinnige structuur in de zorg aan te brengen.

De zorg heeft geen financieringssysteem dat prikkels bevat voor hogere efficiency en kwaliteitsverbetering. De z.g. marktwerking in de zorg is boerenbedrog. Er is helemaal geen markt in de zorg. De patiënt zoekt zijn artsen en zijn ziekenhuis niet uit en de verzekeraar ondergaat de kwaliteit van de behandeling niet, dus hoezo marktwerking?

Ik wil u vertellen hoe zou in mijn ogen de politieke aanpak van de zorgproblemen eruit zou horen te zien. Nederland had vroeger een behoorlijk werkend systeem. Niet in alle opzichten ideaal maar behoorlijk. Laten we om te beginnen eens kijken hoe het hier vroeger was. Laten we vervolgens eens nagaan in welke landen de gezondheidszorg wel goed werkt en waar niet. Laten we ten slotte vaststellen welke criteria de zorginstellingen in de goedlopende landen hanteren en welke in de landen waar het niet goed gaat.

Laat de Kamer beslissen welke doeleinden wel en welke niet bereikbaar zijn. Laten we dan de politieke beslissing nemen om bereikbare doelen na te streven en van de bereikbare de sociaal aanvaardbare en daar onze organisatie op aan te passen. Het is prozaïsch misschien maar ik denk dat het zou werken.

---

Dit artikel over de zorg verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier