Gisteren kwam het moment dat bij president Erdogan van Turkije even het licht uit ging. 33 van zijn soldaten in Syrië sneuvelden bij één luchtaanval.

Tot nog toe werden dergelijke aanvallen aan het Syrische regime toegeschreven, maar de omvang van de aanval en het resultaat schiep een probleem: als het Syrische leger tot zulke verwoesting in staat was….

Circa 90% van de Turkse berichtgeving en uitspraken van president Erdogan over Syrië zijn voor binnenlands Turks gebruik, en secundair ook voor West-Europese consumptie. Anderen weten wel beter, en gaan er vooral niet op in om de lichtgeraakte Turken niet onnodig voor het hoofd te stoten. Maar ook in dat verband is een grens aan wat je aannemelijk kunt maken zonder verdere reacties.

Derhalve werd gisteren plotseling besloten Rusland te noemen als de dader van de aanval, maar dat schiep weer een ander probleem. Niet alleen voert de Turkse pers al maanden een campagne dat Rusland er beter aan doet samen met Turkije op te trekken en het regime van Assad te laten vallen, maar ook ontstaat logischerwijs binnen Turkije de vraag waarom de NATO Turkije niet bij staat? Het antwoord zal niet iedereen bevallen, maar is simpel genoeg:

Omdat Turkije in Syrië niets te zoeken heeft.

Vorige week schreef ik al eens dat Turkije de belangrijkste reden is dat het maar geen vrede kan worden in Syrië. Niet dat er niet genoeg kleinere redenen zijn, maar de aanwezigheid van een compleet Turks leger in de grensstreek met Turkije die voorkomen dat het Syrische leger de rebellen uit eigen land in toom houdt is de belangrijkste. Met afstand. De Sochi-akkoorden[1] voorzagen onder andere in demilitarisatie van rebellentroepen in de Syrische gebieden waar het Turkse leger verbleef. In plaats daarvan werd het een uitvalsbasis voor rebellen die zich veilig op door Turkije gecontroleerd gebied rond Idlib terugtrokken als het Syrische leger hen te na kwam.

Idlib was de hub waar die ontwapening zou plaatsvinden, en het Assad-regime heeft in afgelopen jaren zonder mankeren rebellen die in hopeloze posities capituleerden met karavanen touringcars naar Idlib overgebracht – samen met hun families. Dit zijn voor het overgrote deel precies de mensen die nu aan de Turkse grens zitten te kleumen.

Nadat de rest van Syrië min of meer tot rust kwam, verlegde het Assad-regime en zijn bondgenoten Rusland en Iran logischerwijs de aandacht naar de pocket rond Idlib. In december begon die coalitie een offensief tegen de rebellen posities, daarbij omzichtig de Turkse aanwezigheid negerend en omzeilend. Maar gaande deze roll-back kwam de Turkse aap pas echt uit de mouw:

Al een tijdje was de vraag hoe lang Turkije het nog verdroeg de aanvallen van het Syrische leger op de rebellen aan te zien zonder te mogen ingrijpen. Begin deze week leek het er al op dat Turkije steeds dichter naar een oorlog toe scheerde, en de aanval op Idlib gisteravond leek even het laatste zetje te zullen worden. Geruchten onder Turkse bronnen spraken van een oorlogsverklaring aan Syrië (rechts).

Dat had vermoedelijk óók te maken met de eis (links) van de oppositionele maar zeer nationalistische CHP-partij, die een parlementaire bijeenkomst eiste vanwege de dood van zoveel Turkse soldaten als gevolg van een Syrische aanval.

Dat de CHP dacht dat het aan een Syrische aanval te wijten was heeft alles te maken met de mediabreidel onder regeringstoezicht, en de blackout van de Turkse sociale media gisteravond. De regering-Erdogan had die rond 22:30 uur volledig plat gelegd.

Zodat de CHP hoogstvermoedelijk pas vanmorgen officieel te horen kreeg dat de aanval door Rusland was uitgevoerd. Zie ook de zeer hypocriete Russische reactie vanmorgen hieronder:

Anderzijds; hiermee raakt Lavrov de Turkse positie van de laatste weken in het hart: Turkije houdt zich evident niet aan de akkoorden van Sochi, dat een Turkse aanwezigheid als in Idlib uitsloot, en bovendien was er kennelijk een artikel dat voorzag in een dergelijke aanwezigheid, maar dan niet zonder ie te vermelden – om ‘gebeurtenissen als die van gisteren te vermijden’.

Natuurlijk wist Rusland dat het Turkse leger daar was – net zo goed als dat Turkije wist dat wat het daar deed niet de afspraak was. De dood van zoveel Turkse soldaten was de consequentie van het handelen van de Turkse regering, laat Lavrov hiermee weten. Net zo goed als dat de bewapening van rebellenfacties met zware wapens niet was afgesproken

Iets waar de Russen al herhaaldelijk op hebben gewezen.

Zodat Turkije hiermee Rusland in de gelegenheid stelde haar handen te wassen in onschuld toen dit gebeurde:

En vervolgens ging Turkije klagen bij de NATO, kreeg een nietszeggend antwoord:

En eiste vervolgens een bijeenkomst van de NATO over een beroep op artikel 5 van het bondgenootschap (een aanval op één lidstaat zal door de leden worden beschouwd als een aanval op alle lidstaten).

Daarover wordt vergaderd terwijl ik dit schrijf, maar over de uitkomst kan geen misverstand bestaan: de aangevallen troepen van Turkije bevonden zich buiten het verdragsgebied, en behoorden daar geeneens te zijn in volkenrechtelijk opzicht. Die klacht, waarover Syrië vorige week wilde praten in de Veiligheidsraad, is er uiteindelijk niet besproken. Maar dat rechtvaardigt het Turkse handelen niet.

Dat NATO zich er van distantieert was zowel bekend als voorspelbaar. Lavrov wees daar vanmorgen ook al op, maar het was al lang en breed bekend; nadat Turkije in november 2015 een Russisch vliegtuig neerschoot boven Syrië. Ook toen al was duidelijk dat Turkije poogde de NATO in te zetten om haar eigen expansiedrift in Syrië te dekken.

Gisteravond al kwam er ook een reactie waarbij vanaf Turks grondgebied raketten werden afgeschoten op Latakia (rechts). Hetgeen in de Turkse pers ook doodleuk werd vermeld.

Turkey early Friday carried out missile attacks on targets in Syria’s central Hama, northwestern towns of Nubl and Zahraa, as well as in regime and Russian bastion, Latakia, in response to the Assad regime airstrike that killed 22 Turkish soldiers.

Merk op, dat in dit artikel de regering-Assad nog wordt aangemerkt als de uitvoerder van de aanval.

Terzijde: als Turkije haar woede wil koelen, doet het dat over het algemeen op Koerdische doelen. Op onderstaand kaartje is geel Koerdisch gebied, en was dit de situatie gisteravond:

Wat het gevolg zal zijn? Dat Turkije Syrië niet de oorlog verklaren zal zoals dat gisteren even leek is nu al duidelijk: NATO helpt niet, en alleen kan Turkije niet tegen Rusland op. Eind van het liedje zal zijn dat Rusland de schouders ophaalt, men weer verder gaat praten (er is thans en Russische praatdelegatie in Ankara), dat Turkije stomend van woede de NATO de huid vol scheldt en opnieuw wat Syrische vluchtelingen op de boot naar Chios zet.

---

1. Gesloten tussen Rusland, Turkije en Iran in 2018

---

Ons dossier over Syrië (sinds september 2015) staat hier. Vanwege de Turkse invasie van Noord-Syrië hebben we daarover een speciaal dossier gecreëerd, dat u hier terug vindt. Meer nieuws over Turkije (hier) onder Erdogan op Veren of Lood vindt u hier.