Turkije in de EU halen is net zoiets als Rusland of de Arabische landen vragen om lid te worden. Dat zijn andere culturen met een ander soort economie.

Het zijn ook andere tradities en een ander soort toekomstbeeld dat men daar heeft. Dat soort onderscheiden, denkt U nu misschien, hebben we tussen de Europese landen ook. Spanje is een heel anders soort land dan Denemarken. Nederland en Italië zijn niet echt vergelijkbaar. Dat is waar, maar Nederlanders kunnen met veel plezier in Italië wonen en omgekeerd zou dat ook zo zijn als we een wat beter klimaat hadden. Nederlanders emigreren niet naar Rusland of Arabië en als ze er wonen is dat tijdelijk en alleen voor het geld of uit hoofde van een functie.

Een cultuur, de manier waarop een samenleving in elkaar zit, is een flexibel iets. Kemal Ataturk heeft wel degelijk gewild dat het nieuwe Turkije dat hij gesticht had een deel van West-Europa zou worden. Om die reden heeft hij in zijn land het Zwitserse burgerlijk wetboek ingevoerd, werden er in Istanboel Franse kranten uitgegeven en legden Duitse ingenieurs de Turkse spoorwegen aan.

Hij heeft de islam niet afgeschaft, dat kon niet echt, maar hij heeft wel erg zijn best gedaan de godsdienst zo veel mogelijk uit het openbare leven te bannen. Beter dan de Europese voorstanders van een toetreding van Turkije begreep hij wat voor een handicap de islamitische cultuur is voor de modernisering van een land. Om die moderne beschaving ging het hem. Niet zozeer om de mensenrechten trouwens of om het humanistische wereldbeeld, maar om de macht die samenhangt met de westerse economie en industrialisatie.

In het Turkije van Ataturk kwamen geen sluiers meer voor, laat staan boerka’s en de mannen droegen er geen woestijnkleding maar westerse pakken. Dat is trouwens in Istanboel nog steeds wel zo, maar het lijkt er toch op dat Turkije onder Erdogan de koers aan het wijzigen is en bezig is de weg terug af te leggen. Wie de kleren draagt van een ander volk heeft de eerste stap gezet op weg naar assimilatie. Dat begreep Mohammed heel goed en dat begrijpt Erdogan ook. De poging tot toetreding van Turkije is een generatie te laat gekomen. Europa heeft niet op tijd begrepen dat men beter met de militaire machthebbers van doen kon hebben dan met Erdogan.

Istanboel was een westerse stad voor het een massale immigratie uit Anatolië te verwerken kreeg. In Stamboel was honderd jaar geleden Turk een scheldwoord voor mensen van het platteland van Anatolië. De Turkeninvasie heeft in de oude hoofdstad van de Balkan op een zelfde manier plaats gevonden als in Duitsland, alleen op veel grotere schaal. In Berlijn wonen een miljoen Anatolische Turken, maar in Istanboel wel vijftien miljoen[1]. Dat draaien we niet meer terug. Het heeft van Istanboel een Aziatische in plaats van een Europese stad gemaakt en de toetreding tot de EU is er praktisch onmogelijk door geworden.

Voor Turkije was het te hopen geweest dat de militaire hoeders van de constitutie Gul en Erdogan met hun islamitische partij zo vlug mogelijk naar huis gestuurd hadden toen ze aan de macht kwamen. Alleen dan hadden ze de erfenis van Ataturk overeind kunnen houden. Maar op dringend verzoek Europa hebben ze daar vanaf gezien en zo te zien is het nu te laat. Onder de aegis van de democratie wordt nu het seculiere Turkije om zeep geholpen worden en is het Ottomaanse rijk bezig te verrijzen uit zijn as onder leiding van sultan Erdogan.

---

1. Hoeveel precies weten we niet, maar het aantal inwoners van groot Istanboel is ongeveer 19 miljoen en in de zestiger jaren woonden er in de stad maar een paar miljoen. De autochtone inwoners hadden Europese geboortecijfers, dus het merendeel van de aanwas moet import zijn.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer over het hedendaagse politieke reilen en zeilen van Turkije vindt u hier.