Moest de koningin excuses aanbieden voor de Nederlandse rol in de slavenhandel van negers uit West-Afrika naar de Antillen en Amerika? Ik zou niet weten waarom.

Het huis van Oranje heeft zich bij mijn weten nooit zelf met die handel bezig gehouden of er plantages op na gehouden waar slaven werkten. Slavernij was ooit in de tijd van de West-Indische Compagnie een belangrijk onderwerp geweest, maar het was dat na de restauratie in 1813 niet meer. Vóór die tijd was het huis van Oranje niet verantwoordelijk voor wat er in dit land gebeurde.

In Indië was slavernij toegestaan in de tijd van de VOC, maar meer als een voortzetting van de plaatselijke gebruiken dan als een maatregel van de kolonisatoren. Slavernij is trouwens niet door Nederlanders of andere Europeanen uitgevonden. Zij is zo oud als de geschiedenis en is eigenlijk pas in de middeleeuwen onder invloed van de kerk in Europa afgeschaft. Europa stond daar toen alleen in.

De slavernij is bij ons in de West pas in 1863 afgeschaft. Dat was rijkelijk laat, maar voor Nederland was het nu eenmaal een onderwerp van ondergeschikt belang. De Antillen en Suriname waren hier niet bekend. Men wist in Europa nauwelijks van hun bestaan. Als er over koloniën werd gesproken dan ging het over Nederlands Oost-Indië. Iedereen vond het prima dat de slaven, die in de West op plantages te werk waren gesteld, vrij werden gelaten. Dat zwarten ook mensen waren was nog niet een standpunt dat algemeen werd gedeeld, maar beesten waren het toch duidelijk ook niet en hun vrijlating werd algemeen positief beoordeeld.

Eigenlijk kwam bij niemand op dat men onrecht had begaan door slavernij toe te staan en dat is gezien de geschiedenis ook wel begrijpelijk. De slaven in West-Afrika werden niet door de Nederlanders of de Portugezen geroofd. De Europeanen bleven rustig zitten in hun forten aan de kust. Ze wachtten tot de negers kwamen om hun landgenoten tegen goed geld te verkopen.

Wie wel echte slavenjagers zijn geweest, zijn de Arabieren. Maar de West-Europeanen waren puur handelaren. En eigenlijk werden ze dat alleen omdat de Indianen in de Amerika’s zulke slechte werknemers bleken te zijn. Die arme mensen stierven als ratten op de plantages en hun vervanging door West-Afrikaanse Bantoe’s werd door de clerus bevorderd als een daad van menselijkheid.

Eigenlijk moet dat monument in het Amsterdamse Oosterpark worden gezien als een ter nagedachtenis van al die Indianen, die omgekomen zijn op de plantages en aan de overlevende Indianen die zijn gered door de import van vervangende arbeidskrachten uit Afrika.

Ook die zwarte levens zijn trouwens gered, want denk niet dat de slaven die uit Afrika werden geëxporteerd naar Amerika het er anders beter af gebracht zouden hebben. Het alternatief was om ze een kopje kleiner te maken. De slavenhandel was een alternatief voor het vermoorden van je buren in Afrika. Het continue moorden was een belangrijke manier om de bevolking in balans te houden.

Dat Koningin Beatrix daarvoor excuses zou moeten gaan maken lijkt me erg ver gezocht. Echte slavenhandelaren heeft ze niet onder haar voorouders, dit in tegenstelling tot de meeste Antillianen en Surinamers. Voor zover die blank bloed in de aderen hebben, wat voor de meesten wel geldt, dan hebben ze meer te verantwoorden dan onze vorige Majesteit.

---

Dit artikel over aansprakelijkheid voor de slavenhandel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.