De WRR gooide het balletje op, en de coalitie wil er over nadenken: de basisbaan. Maar de Melkertbaan mag er niet mee uit het stof herrijzen. Wat dan wel?

Het besef begint hier en daar door te dringen dat ledigheid des duivels oorkussen is, en dat er een excuus moet zijn voor mensen die geen vast werk hebben maar wel een uitkering. Prima. Maar de suggestie van een basisbaan zoals die door de WRR wordt gepusht is een andere dan hulp bij het opstapje naar een normaal volwaardig werk.

Wat dit onder andere laat zien is dat de overheid zich nu pas bewust begint te worden wat de massamigratie het land allemaal heeft opgeleverd aan nieuwe problemen en in het rond rovende mensen. Uit de Telegraaf:

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) pleit in een advies aan het kabinet ervoor om basisbanen in te voeren voor werklozen. De raad denkt daarbij aan structurele basisbanen, waarbij er lessen moeten worden getrokken uit de oude ’Melkertbanen’. „Die waren bedoeld als tijdelijk opstapje”, zegt WRR-onderzoeker Monique Kremer. Dat is nu niet per se de bedoeling: de basisbanen zijn niet per definitie bedoeld om voor doorstroming te zorgen.

Zoals het hier staat betekent het dat wie werkloos wordt is aangenomen voor een basisbaan. Oh ja? Dat zal me een administratie geven. Uitzendbureau’s als het eertijdse Start zouden er een puntje aan kunnen zuigen, en gegarandeerd dat het meer gaat kosten dan het ooit oplevert.

Dan wordt derhalve de vraag: wat gaan die mensen verplicht doen? Dat je een glijdende schaal introduceert met in het achterhoofd dat de lengte van de uitkeringsgerechtigheid (die hieraan vanzelfsprekend verbonden zal worden) het minimale niveau van het werk dat je doen gaat is niet heel vreemd, maar ook hiervoor geldt: wie gaan dat allemaal managen, hoe, en met welke criteria?

Bovendien lijkt mij dat na de vrijheid blijheid van de afgelopen twintig jaar het een aantal immigranten rauw op het dak zal vallen als ze er achter komen dat ze zijn aangekomen in een baan als assistent-billenwasser. Dat het de billen in kwestie ook niet direct goed zou kunnen bekomen staat daar dan nog buiten, maar is wel een punt van zorg. De coalitie ziet dat inderdaad aankomen:

De coalitiepartijen vragen zich af wat voor banen dat precies gaan worden. „Wij staan een andere invulling van de basisbaan voor dan die van de WWR”, zegt CDA’er Hilde Palland. „Het perspectief moet zijn: doorstroom naar regulier werk. Dat is in dit advies anders.”

Het probleem dat naar je hopen mag ook bij de coalitie nog op het netvlies staat is dat van die man die bij de gemeentereiniging ontslagen werd, en door de arbeidsverschaffing van zijn woonplaats in diezelfde baan werd teruggeplaatst – als werkervaringstraject om zijn kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. Per saldo kreeg hij 30% minder loon, en zijn kansen bleven nul.

Als de basisbaan een andere manier wordt om goedkoop verplichte arbeidskrachten in te kunnen zetten dan gaat dit niet werken. Er is ook een moreel probleem: dit lijkt verdacht veel op de horigheid die de onderklasse in middeleeuws Europa te beurt viel – een systeem dat in Rusland pas in het midden van de 19e eeuw begon te verdwijnen. Maar bij de VVD hoor je al de eerste opmaten die die aanpak zouden moeten excuseren:

Ook Judith Tielen van de VVD voelt weinig voor een basisbaan waar mensen in blijven hangen: „Het moet niet de bedoeling zijn dat mensen in een ’fopjob’ aan de kant staan.” Toch schuift Tielen het idee achter de basisbaan niet meteen terzijde. „Liever de warmte van een baan dan de kilte van een uitkering.”

De kilte van een uitkering versus de warmte van een baan? Alsof je het Meisje met de Zwavelstokjes het paradijs van werken in een chique bordeel voorspiegelt. Reuze verwarmend, en zo.

De andere kant van het verhaal is wat D66 – kennelijk ongewild – ter tafel brengt, en dat is de waanzin van de maakbare samenleving die in zichzelf verknoopt is geraakt;

„Want we moeten ook niet vergeten dat mensen bang zijn om hun toeslagen kwijt te raken als ze aan de slag gaan of bij gaan verdienen.”

Zucht. Dit zijn dezelfde mensen die zo graag praten over het arbeidsloos inkomen, zonder te beseffen waartoe dat onvermijdelijk leiden zal. Als de staat alle financiële zeggenschap krijgt over grote groepen mensen, dan weet je waar je begint maar kunt slechts vermoeden waar je uitkomt. Maar reden voor optimisme is er niet veel. Dat verklaart wel de positie die de PvdA instinctief inneemt:

In de oppositie is de PvdA zeer enthousiast over het idee. „Dit is ons uit het hart gegrepen”, zegt Henk Nijboer. Zijn partij wil dat minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) het idee opvolgt en er werk van maakt.

Ook in de jaren 80 dacht die partij te kunnen rekenen op een massa onderhorigen, waarvoor zij immers toch zo goed zorgde? Het is een even ongezonde attitude als onbeperkt nieuwe mensen het land in laten stromen om te ontdekken dat het de arbeidsmarkt heeft geruïneerd en de sociale structuren in een beangstigende chaos heeft gestort. Want dat is altijd de schuld van iemand anders.

Met de steeds hoger schuivende grens van inkomens die daadwerkelijk bijdragen aan de welvaart (dat je belasting betaalt betekent niet dat je iets bijdraagt, sorry) is dit een ongezonde ontwikkeling die sociaal gezien bijna niet goed af kan lopen. Maar! Dat veel nieuwe instromers hun eigen alternatieve carrièrepaden ontwikkelen is eerder een probleem dan een oplossing.

Sociaal zijn die vaak niet al te gewenst, en bovendien kijkt justitie er liever van weg, omdat men zich er te ongemakkelijk bij voelt en het bovendien niet van eminent belang vindt. Dit onderstreept ook de noodzaak van een radicaal andere aanpak.

Het hele WRR-rapport en de samenvatting vindt u hier.