‘Vreemde culturen’ is een aardig containerbegrip, dat vooral uitdrukt dat we ze niet volledig doorzien, want culturen zijn zelden of nooit eenduidig genoeg om snel en eenvoudig te karakteriseren.

Om precies te definiëren wat een zelfstandige cultuur is, valt helemaal niet mee. China, India en Brazilië hebben een aparte cultuur in die zin dat ze zich duidelijk onderscheiden van de rest van de wereld en dat niemand zich ooit zal vergissen in hun identiteit. Dat heeft te maken met een eigen taal, godsdienst en levensbeschouwing, uiterlijk van de mensen, eigen leefgewoonten, eigen voedsel en kleding en nog een hele boel andere dingen meer.

Argentinië, om maar een buurland van Brazilië te nemen, heeft die zelfstandige cultuur niet. Ik denk niet dat U zou weten of U in Chili, Uruguay of in Argentinië zou zijn, als U zich er bevond zonder te weten hoe U er was gekomen. Zuid-Amerikaanse landen – behalve Brazilië dan – lijken allemaal op elkaar. Ze spreken dezelfde taal en het centrum van hun cultuur ligt buiten de eigen landsgrenzen. Een eigen identiteit[1] hebben ze eigenlijk niet..

In feite geldt voor alle landen en alle culturen tegenwoordig dat ze niet meer helemaal zelfstandig zijn, omdat ze allemaal sterk beïnvloed zijn door het westen. Overal rijden er auto’s, staan er wolkenkrabbers, zijn er westerse universiteiten en dragen de mensen westerse kleren. De enige echte uitzonderingen zijn de zwarte landen in Afrika en de Dar al Islam, het huis van de moslims. En de westerse cultuur zelf natuurlijk, maar die vinden we zo gewoon die zien we als aparte cultuur meestal over het hoofd.

In de République Centrafricaine rijden wel westerse auto’s en in hoofdstad Bangui staat hier en daar een kleine wolkenkrabber. Maar voor de rest is niet veel eigens aan dat Afrikaanse land. Meer dan de andere niet-westerse cultuurgebieden hebben de islam en Zwart Afrika hun eigen leefgewoonten bewaard. Omdat dit onder meer inhoudt dat geweld en armoede in die landen dezelfde rol zijn blijven spelen, die men vroeger overal op de wereld aantrof, zijn dit ook de landen waaruit grootschalige emigratie[2] plaats vindt richting Europa en Amerika.

Tussen Zwart Afrika en de moslimlanden onderling bestaat een verschil dat je vooral ziet als hun mensen emigreren naar westerse landen. Afrikanen integreren als ze daar de kans voor krijgen, ze eten Europees, dragen Europese kleren en hebben helemaal niet het idee dat het thuis beter is dan in hun nieuwe vaderland. Maar moslims beschouwen de manier van leven in hun thuislanden eigenlijk als superieur. Hoe ze dat rijmen met hun emigratie en met al die ellende daar is niet helemaal duidelijk, maar deze overtuiging leeft bij moslims.

In India en China dragen de mensen Europese kleren maar in Europa zie je moslims rond lopen in woestijnkleding, die ongeschikt is voor het Noordelijke klimaat. Die wordt gedragen om het anders zijn te benadrukken[3].

De ethiek en leefgewoonten die in Syrië, Libië, Soedan, Algerije, Nigeria, Afghanistan, Pakistan e.t.q. tot burgeroorlogen, geweld en armoede hebben geleid, worden niet thuis achtergelaten als de mensen naar westerse landen verhuizen, ze worden meegenomen.

Marokkanen in Nederland, Pakistanen in het Verenigd Koninkrijk, Algerijnen in Frankrijk, ze wonen in aparte wijken en houden vast aan de leefgewoonten van het land van herkomst. Herkomst is dan soms waar hun betovergrootouders vandaan zijn gekomen, maar ze houden er aan vast.

Pakistanen zijn daarom zo’n goed voorbeeld, omdat ze verder zo lijken op de hindoes van vlak over de grens in India. India groeit in welvaart, dus emigratie is daar veel minder nodig tegenwoordig, maar als haar inwoners in het buitenland wonen  passen ze zich aan. Pakistanen doen dat niet.

Lewis, een Engelse moslimkundige, was een keer op doorreis in Singapore, toen hij een uitnodiging kreeg van president Lee Kuan Yew. Die wilde nu wel eens horen van iemand die er verstand van had wat die moslims scheelt. Lee Kuan Yew zei[4] het volgende:

‘I understand you are a specialist on islam. We have a problem. In Singapore we have a muslim minority, partly Malay, partly from South Asia. We do everything we can to help them. We give them preferential treatment in school and in the university, in government employment,  and for business people in the awarding of government contracts. We do everything we can to help them. Don’t misunderstand me. I’m no bleeding heart liberal, but the last thing we need here, between two large muslim countries, Indonesia and Malaysia, is a discontented muslim minority. Now, he said, despite everything we do to help them, they keep sinking to the bottom of the pile. Why are they like that and what can we do about it?

Lewis wist het ook niet of wilde het niet zeggen. Niemand weet het zeker. Het is de moslimcultuur, dat staat wel vast. Maar waarom ze liever achterlijk, arm en dom blijven dan dat ze zich aanpassen aan de rest van de wereld, blijft een raadsel.

Het is duidelijk dat het aan de godsdienst ligt. Die is sinds de Middeleeuwen niet meer veranderd. Zij is gebaseerd op wat een Arabische karavaanleider begreep van wat hij op zijn reizen uit de joodse godsdienst en uit het christendom had opgepikt.. Wat zijn leerlingen daarvan onthouden hebben is een eeuw later opgetekend in een boek dat de koran heet. Geleerde moslims leren dit boek uit hun hoofd en dragen het voor aan hun geloofsgenoten. Er is een traditie over de uitleg van dat boek. Die heet de hadith en aan het boek en de uitleg probeert iedereen  zich zo letterlijk mogelijk te houden. Maar het resultaat is dat de moslims steeds verder achterop raken.

Niemand is in Europa erg blij met zijn moslimminderheden, maar onze eigen humanistische leer schrijft nu eenmaal voor dat we respect moeten hebben voor andermans godsdienst, ook als de God in kwestie zich door andere godsdiensten beter bediend weet.

---

1. Colombia en Peru, waar de meerderheid van de inwoners uit Indianen bestaat onderscheiden zich wel van Chili en Argentinië, wat in hoofdzaak blanke landen zijn, maar dat is toch in hoofdzaak uiterlijk.
2. Ook uit Latijns Amerika vindt grootschalige emigratie plaats, maar het is geen toeval dat Haïti, het zwartste Zuid Amerikaanse  land daar een buitenproportioneel aandeel in heeft. Of de emigratie uit Suriname en de Antillen naar Nederland een soortgelijke achtergrond heeft is  moeilijk vast te stellen. In de verhouding tussen Nederland en zijn voormalige koloniën spelen ook andere factoren een rol.
3. In de thuislanden waar die behoefte minder sterk wordt gevoeld worden er naar verhouding meer Europese kleren gedragen door moslims dan hier.
4. Zie Lewis, Notes on a century pagina 245 en 246.

---

Dit artikel over vreemde culturen  verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.