‘Universitair onderwijs was vroeger veel slechter dan tegenwoordig.’ Dat was een kop uit de Volkskrant van 12 januari 2011.

Wat bedoelde de koppenmaker ermee? Was het onderwijs op de universiteit in 2011 het beste ever? Was het in 2011 beter dan in 2010 of beter dan in 2000 ? En gold dat alleen voor de RUU, waar de docent Van Rietbergen[1] vandaan komt die het stukje schreef, dat onder de kop stond, of gold dat voor alle Nederlandse universiteiten?

Het verhaal van Van Rietbergen was een reactie op een eerder krantenbericht van Bastiaan Bommeljé, waarin geklaagd werd over de kwaliteit van 2011. Die schrijver had nagelaten, vond Van Rietbergen, om zijn stelling te bewijzen door de kwaliteitsdaling te meten. Hij had volstaan met te constateren dat de kwaliteit beroerd was, onder meer omdat de studenten en afgestudeerden niet meer kunnen spellen en omdat ze geen boeken meer lazen.

Dat niet kunnen spellen was wel waar maar dat dit aan een gebrek aan kwaliteit van de docenten zou liggen wees Van Rietbergen categorisch van de hand. Hij is zelf docent. Hij hield eertijds minister Verhagen en staatssecretaris Zijlstra voor ‘bewindvoerders’ die geen recht van spreken hebben als het over studieverkorting gaat omdat ze zelf behoorlijk lang over hun studie hebben gedaan.

Want wat Van Rietbergen aan Bastiaan Bommeljé verwijt doet hij zelf ook. Hij put anekdotisch uit zijn eigen verleden en laat na zijn stelling een verantwoorde wetenschappelijke onderbouwing te geven. Hij stelt onder meer dat je geen Einstein hoeft te wezen om te weten dat als je het aantal studenten verdubbelt en het aantal docenten gelijk houdt dat dan het gemiddelde niveau daalt.

Dat zegt Van Rietbergen nu wel maar dat hoeft helemaal niet waar te zijn. Dat zou misschien zo zijn onder ceteris paribus condities, maar zelfs dat is niet helemaal zeker. Het peil van de studenten kan zakken of dalen ongeacht de kwaliteit van het universitaire onderwijs.

Als het niveau van het voorbereidend onderwijs is gedaald kan dat het hoger onderwijs beïnvloeden en omgekeerd zou een stijging van de kwaliteit van de gymnasia de universitaire opleiding sterker kunnen beïnvloeden dan een verdubbeling van het aantal docenten.

Trouwens welke docenten? Als hun kwaliteit omlaag gaat is het maar de vraag of dat door kwantiteit kan worden gecompenseerd. Wij hadden in onze studententijd geen aio’s en andere medewerkers die les gaven, alleen hoogleraren en lectoren. Wij zelf waren de eerste lesgevende aio’s.

Ik heb mijn middelbare school altijd veel lastiger gevonden dan mijn universitaire opleiding, die trouwens in hoofdzaak in de koffiekamer van het juridisch instituut aan de Oude Manhuispoort heeft plaats gevonden. Ik heb heel weinig meegekregen van de colleges, maar veel van de discussies in de koffiekamer. Ik denk dat in mijn tijd in de vroege zestiger jaren de afgestudeerden er gemiddeld wel meer van konden, maar niet dank zij de intensiviteit van het universitair onderwijs van hun opleiding.

Van Rietbergen constateerde dat Nederlanders die in het buitenland werken hun kinderen graag naar Nederlandse universiteiten sturen omdat die goedkoper zijn dan bijvoorbeeld de Amerikaanse. Hij trekt daar de conclusie uit dat de prijs/kwaliteit verhouding in Nederland beter moet zijn, maar ook die conclusie is niet duidelijk ergens op gebaseerd. Het bewijst vooral dat Nederlanders zuinig zijn. Kortom, om Van Rietbergen zelf te citeren: de bewijsvoering is dun.

Ten slotte besteedde hij wat oppervlakkige aandacht aan de oorzaken van de achteruitgang van het peil dat hij eerst met zoveel vuur verdedigde. Het ligt aan gebrek aan geld en aan de toestroom van slechter vooropgeleide en minder begaafde studenten, meent hij. Dat zegt Leo Prick de onderwijsgoeroe ook en hij heeft vast gelijk. Maar dat gelijk had Bommeljé dan ook en Van Rietbergen had zich al die moeite kunnen besparen.

---

1. ‘Ton van Rietbergen, Assistant Professor Urban and Regional research centre Utrecht (URU). URU aims to contribute to a deeper understanding of urban and regional change on the one hand, and of the spatiotemporal behaviour of individuals, households, and firms in various geographical contexts on the other.’ Erg goed Engels vind ik dit niet.
2. Een Assistant Professor is de Angelsaksische term voor de Nederlandse term Universitair Docent (UD) (Red. VoL)

---

Dit artikel over Universitair onderwijs verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.