Kun je de koloniale tijd karakteriseren als een periode van uitbuiten? Toon Kasdorp brengt in dat beeld nuances aan, en enige wijzigingen.

Over de koloniale tijd wordt de laatste decennia ook in ons land met weinig waardering gesproken. Met name in de progressieve hoek heerst de overtuiging dat Nederland zijn koloniën uitgebuit en leeggeroofd heeft en dat zou dan met name gelden voor Indonesië.

Daarom is het goed om eens vast te stellen dat zonder Nederland Indonesië er helemaal niet geweest zou zijn. In de tijd van de Verenigde Oost-Indische Compagnie heeft Nederland bovendien voor een grote toename van de welvaart gezorgd door de verbouwing van gewassen als suiker, thee en tabak te stimuleren.

Dat gebeurde weliswaar voor de export en Nederland is er rijk aan geworden, maar het heeft Indonesië toch aan de basis geholpen van latere welvaart. In de laatste twee eeuwen van de Nederlandse aanwezigheid is Indonesië staatkundig op de been gezet en heeft zich een eigen Indonesische identiteit gevormd.

In de laatste honderd jaar voor de onafhankelijkheid van het land heeft Nederland zeker meer geïnvesteerd in Indonesië dan het eraan onttrokken heeft en van leeg roven was dus geen sprake meer. Wel blijft natuurlijk overeind dat tijdens de koloniale periode Indonesiërs tweederangs burgers in hun eigen land waren en dat is iets wat ook na de onafhankelijkheid is door blijven zieken. Nog steeds wordt de koloniale tijd daar gezien als iets waar men met weinig plezier op terug kijkt.

Voor Nederland was de beëindiging van de koloniale periode in elk geval een zegen. Na afloop van de politionele acties kon alle aandacht aan de wederopbouw van Nederland worden gewijd. Toen bleek ook dat Indië, zoals Nederlands Oost Indië hier genoemd werd, de aandacht had gehad van een betrekkelijk gering aantal mensen, dat overwegend in Den Haag woonde. De gemiddelde Nederlander had er eigenlijk nooit belangstelling voor gehad. De aandacht was bij ons gericht op de Verenigde Staten en op de Europese gemeenschappen. Binnen een paar jaar was Indonesië hier zo goed als vergeten.

Op 15 november 1946 werd de overeenkomst van Linggadjati gesloten. Dat was een politiek akkoord tussen de Commissie-Generaal namens de Nederlandse regering en de leiding van de eenzijdig uitgeroepen Republiek Indonesia. Met deze overeenkomst werd de koloniale periode afgesloten, met uitzondering van Nieuw-Guinea, waar men om redenen van menslievendheid zich een uitloopperiode had voorbehouden.

Het heeft nog moeite genoeg gekost om daar later weer vanaf te komen. Maar op 15 augustus 1962 was het dan definitief afgelopen met de Nederlandse aanwezigheid in de regio. Exit koloniale tijdperk en mooi zo. We konden onze tijd wel beter gebruiken.

---

Dit artikel over uitbuiten verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp