Het vervolg op de Toeslagenaffaire staat voor de deur. D66-staatssecretaris Snel van de Belastingdienst wordt opgevolgd door maar liefst twee nieuwe bewindslieden – van D66. Dat is een heel curieuze ontwikkeling.

Terwijl de centralisatie de afgelopen jaren bij de overheid hand over hand toenam, is dit de facto een erkenning dat de Belastingdienst uit zijn managerial jasje is gegroeid. Dat suggereert een sterk gegroeide complexiteit die de politiek zichzelf mag toerekenen, en die nodig ter discussie moet worden gesteld. Want dat de maakbare samenleving ook via de belastingheffing niet zal leiden tot een nieuw Utopia zou men intussen dienen te beseffen. Het middel is er ten enenmale ongeschikt voor, al was het maar omdat de effecten van belastingheffing de belastingplichtigen vaak pas achteraf helemaal duidelijk worden.

Veel mensen hopen er vooral het beste van, en worden derhalve dan ook vaak onplezierig verrast. Hoe complexer de regelgeving, hoe vervelender meestal de verrassing. Geen conclusie die deskundigen zou mogen verrassen, maar wel een die tot nog toe teveel buiten deze discussie is gebleven. Wat nu besloten is stelt echter weinig gerust:

Er komt op het ministerie van Financiën een extra staatssecretaris om de problemen bij de Belastingdienst aan te pakken. De ene staatssecretaris gaat zich bezighouden met het innen van belasting en de hervorming van het fiscale stelsel, de andere met de douane en de toeslagen, hebben de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie besloten.

Vertaling: een staatssecretaris voor Belastingen en de politiek gevoelige hervorming van de ambtelijke dienst die noodzakelijk lijkt, en een staatssecretaris voor lopende zaken (zoals de Douane). Dat doet ietwat vreemd aan, aangezien de Toeslagen het probleem waren waarover Snel struikelde, zodat een overlap nu al onvermijdelijk is.

Waarom men niet gekozen heeft voor een staatssecretaris van Ontvangsten en een voor Betalingen blijft daarom duister. De problemen ontstonden immers toen de top van de Belastingdienst zag aankomen dat het beroep op Toeslagen financieel uit de hand liep, en meende daar eigenmachtig iets aan te moeten doen? Zo werd de Toeslagenaffaire geboren. Deze beide elementen van een apparaat dat is opgetuigd om de maatschappij in een gewenste richting te sturen van elkaar los te koppelen was consequenter geweest.

Maar zo wordt het in de media niet gepresenteerd, zodat men er ook niet op die manier mee omgaat. Het is een recept voor toekomstige ellende, en die zal door een volgend kabinet moeten worden opgelost door twee staatssecretarissen die er nu te weinig tijd voor zullen krijgen, want volgend jaar zijn er weer verkiezingen.

Wat onvoldoende wordt onderkend is dat je met het apparaat van de belastingheffing niet teveel rommelen moet, en om die reden het toeslagensysteem er beter van meet af onafhankelijk van gehouden had. Door te pogen een geïntegreerd plaatje mogelijk te maken is het inderdaad een allegaartje geworden.

Dat de reden is dat men wenste met het draaien aan een paar knoppen de maatschappij in een wenselijker richting te kunnen sturen is hubris van een ongewenste soort. Wel heel politiek eigen. Dat beide nieuwe bewindslieden van D66 komen heeft daardoor ook een eigen logica. Het gedreutel van Rob Jetten klinkt immers ook bijzonder PvdA de laatste tijd.

Het kan niet anders of dit dossier wordt nog wel enige tijd vervolgd.

---

Meer over de Toeslagenaffaire vindt u op Veren of Lood hier.