Staatsgeheim en flauwe grappen
Het staatsgeheim wordt ook in Nederland beschermd met strenge straffen voor de schenders, al weet niet iedereen daar het fijne van.
Martijn van Calmthout, de wetenschapsmedewerker van de Volkskrant[1], had het over de Belgische arts en onderzoekster, die ontslagen werd in Leiden, omdat ze haar proeven vervalste. Hij vond dat ze toch maar een onwaarschijnlijk grote persoonlijke inzet had getoond, door bij nacht en ontij aan het werk te zijn. Kom daar eens om bij nette wetenschappers, besloot hij zijn verhaal.
In het zelfde nummer van de Volkskrant vraagt Maarten Engwirda, Nederlands lid van de EU Rekenkamer, aandacht voor het lot van twee employees van Amerikaanse inlichtingendiensten die staatsgeheimen hebben gelekt en voor Julian Assange, de man van de Wikileaks. Hij vergelijkt Amerika daarbij in ongunstige zin met Nederland als het om de vrijheid van meningsuiting gaat. Hij verdedigt in het voorbijgaan ook Daniel Ellsberg, de dief van de Pentagon Papers en aanstichter van het Watergate schandaal, dat president Nixon de politieke kop gekost heeft.
Assange is waarschijnlijk de man met de meest onaangename persoonlijkheid van de vier, maar van de andere kant de enige die zich in Nederland met enige kans op succes op de vrijheid van meningsuiting had kunnen beroepen.
Manning en Snowden en zeker ook Daniel Ellsberg[2] hadden een zware ambtelijke geheimhoudingsplicht en geen enkel verschoningsrecht waar ze zich op zouden kunnen beroepen bij het verraden van de hun toevertrouwde geheimen.
Dat Ellsberg niet vervolgd en veroordeeld is kwam omdat de verontwaardiging in de media over de afluisterpraktijken van het Witte Huis zo groot was dat geen officier de vervolging meer aandurfde. Zoals U weet worden officieren en rechters in de VS gekozen en hebben ze net als politici voor hun populariteit te vrezen. Maar dat Ellsberg een jaar of twintig achter de tralies had horen te zitten staat wel vast. Zijn publicaties hebben doden gekost, al is de omvang van wat hij aangericht heeft als staatsgeheim beschouwd en nooit bekend gemaakt.
In Nederland behouden politici zich net als in de VS het recht voor om te besluiten wat staatsgeheim is en moet blijven en wat, ondanks de schade die dat voor het land kan opleveren, mag worden gepubliceerd. Dat gebeurt dan met het oog op het publieke belang bij openbaarheid. Of er van schending sprake is wordt bepaald door de rechter.
Raymond Poeteray[3], een Nederlandse ambtenaar van BuZa heeft ooit twaalf jaar gekregen voor het verkopen van staatsgeheimen en twee andere AIVD medewerkers kregen voor hun lekken naar een krant een relatief geringe straf omdat het OM zijn aanklacht niet volledig kon bewijzen en de medewerkers er geen geld voor bleken te hebben gevraagd.
De straffen voor het schenden van staatsgeheimen zijn in Nederland lager dan in de VS, maar dat zijn straffen over de hele linie, dus dat zegt niet veel. De artt. 98 e.v. van het Wetboek van Strafrecht gaan erover en de strafbedreiging van zes jaar voor een simpele schending is naar Nederlandse begrippen heel zwaar. Schending van staatsgeheimen is hier op zich dus net zo strafbaar als ginds. Dat Engwirda dat anders ziet is een kwestie van slecht op de hoogte zijn of het is net zo’n grap als die van Van Calmthout. Geen erg leuke grap dus.
- 16 augustus 2013.
- de dief van de Pentagon Papers.
- spion voor de Russische geheime dienst SVR
Dit artikel over staatsgeheim verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp
Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.