De recente onrust in Saoedi-Arabië, alsmede enige tweets van Donald Trump en Geert Wilders, provoceerden Frans Groenendijk tot een overpeinzing over de overeenkomsten en verschillen  tussen  soennitisch Saudi-Arabië en sjiitisch Iran.  Het gaat hierbij om belangrijke nuances voor de ontwikkelingen in het Midden Oosten.

Twee weken geleden las ik Geert Wilders’ meest intrigerende twitterberichtje tot nu toe. Met die intrigerende tweet reageerde meneer Wilders op een tweet van president Trump. De complete tekst luidde:

But the wahhabi Saudi regime is worse. Sponsor of jihadism all over the West. Confront them too. They are not our friends.
#IranDeal #Iran

Het berichtje begon met ‘maar’. Het was namelijk een tweede reactie-tweet; In de eerste had Wilders de president van de Verenigde Staten geprezen. Het ging om deze tweet:

Today, I announced our strategy to confront the Iranian regime’s hostile actions and to ensure that they never acquire a nuclear weapon.

Noch met de benadering van Trump noch met die van Wilders ben ik het helemáál eens maar als ik moet kiezen, geef ik de voorkeur aan de insteek van Trump. Meneer Wilders denkt goed na over zijn tweets. Meer zelfs dan Trump, is mijn indruk. Trump tweet wel eens iets dat niet zo goed doordacht is, maar die geeft er na heibel daarover – op zijn geheel eigen wijze – weer een bijzondere draai aan. Wanneer Wilders schrijft dat het Saoedische regime erger is dan dat van Iran, dan mogen we er dus van uitgaan dat hij echt heeft nagedacht over de situatie in die twee landen en de rol die zij spelen in het Midden-Oosten en in de wereld.

De funeste allianties
Mohammed is dood [1]. Zijn leer – het mohammedanisme – tiert echter nog welig. Op vele plaatsen en in vele varianten. Het bekendste onderscheid – dat iedereen kent (behalve Femke Halsema) – is dat tussen soennieten en sjiieten. Bijna overal op de wereld tiert het mohammedanisme aanzienlijk weliger dan 50 jaar geleden, toen ik de naam Allah alleen kende van een rijmpje over de lengte van diens geslachtsdeel. De narigheid die in de loop van 1400 jaar voortgekomen is uit die leer, en er nog steeds uit voortkomt, had en heeft vele kanten, die op allerlei manieren kunnen worden ingedeeld. Wilders’ opmerking over het verschil tussen de Saoedi’s en de ayatollahs heeft heel direct betrekking op de belangrijkste van die indelingen: het onderscheid tussen

• a) de inhoud van de verordeningen van Mohammed sèc en
• b) de mate waarin de leer zich leent als vehikel voor machthebbers.

Ik had hier kunnen schrijven over ‘de regimes in Saoedi-Arabië en Iran’, maar ik gebruik hier heel bewust die termen Saoedi’s en ayatollahs. Ik gebruik die termen om de aandacht te vestigen op de krachtsverhoudingen binnen de wereld van het mohammedanisme en in het bijzonder op de allianties tussen ‘religieuze’ drammers en wereldlijke machthebbers. In elk land dat gedomineerd wordt door de volgelingen van Mohammed – maar ook in elk land waar ze proberen politiek een poot aan de grond te krijgen – spelen die allianties een rol. Een rol die van niet te overschatten belang is, maar die in de praktijk juist afschuwelijk vaak onderschat wordt.

De kaste van ‘islamgeleerden’, ook wel aangeduid als de oelema, is de baas over het interpreteren van aanwijzingen in de bronteksten over wat Mohammed allemaal verordende – namens zichzelf of namens zijn god – maar de verhouding tot het ‘wereldlijk gezag’ verschilt per land en met name het verschil tussen Iran en Saoedi-Arabië is groot.

Saud en Wahhab
Het land dat ligt tussen de Rode Zee, de Perzische golf, Irak, Jordanië, Jemen en de kleine golfstaten (Bahrain Kuwait, Oman, Qatar, UAE, zeg maar Dubai) heet niet Wahabbistan, maar is genoemd naar de stam Al Saud. In de 18e eeuw sloten twee Mohammeds een alliantie. De ene was de zoon (‘Ibn’ in het Arabisch. Of bin: het geschreven Arabisch heeft zo haar eigenaardigheden) van de naamgever van de stam der Saoedi’s, de andere was de zoon van de naamgever van het wahhabisme. Die alliantie is echt hèt voorbeeld van samenwerking van krijgsheren met ‘islamgeleerden’.

Zoals de volgelingen van die ‘oorspronkelijke’ Mohammed liever geen mohammedaan genoemd worden, willen Wahhabs volgelingen geen wahhabist genoemd worden, maar unitarist of salafist. Nu betekent salafisme zo ongeveer: we willen terug naar de 7e eeuw. En – voor de geschiedenis en toekomst van de mensheid best belangrijk: – dat was inclusief de onderlinge oorlogen: in het gedachtegoed van Wahab nam de haat tegen het sjiitisme een belangrijke plaats in. (Zie hierover bijvoorbeeld deze ‘landstudie’ uit de bibliotheek van het Amerikaanse Congres).

In 1801 vielen de wahhabieten/saoedi’s de – voor sjiieten heilige stad – Karbala (in hedendaags Irak) aan, en zeven jaar later kwamen deze religieus geïnspireerde veroveraars tot aan Damascus en Aleppo. Tot dichtbij de grens van het huidige Turkije dus [2] Als laat uitvloeisel van de Eerste Wereldoorlog kon een tweede Ibn Saud, mede dankzij de opstelling van de Britten, zichzelf  uiteindelijk in 1932 uitroepen tot koning van Saoedi-Arabië. Een belangrijke slag die hij nog in 1929 daarvoor leverde was niet tegen sjiieten maar tegen de moslimbroederschap (Ikhwan). Deze broeders vonden dat de Sauds te weinig vijandig tegenover de Britten stonden; Dat ze opportunistisch bezig waren.

Sensatie in Saoedi-Arabië: Een nacht van lange messen?
Tot op de dag van vandaag hebben de Wahhabieten een stevige vinger in de Saoedi-Arabische pap. Wahhabieten staat hier voor twee groepen: de volgelingen van die Wahhab en de mensen die via de mannelijke lijn directe afstammeling (zeggen te) zijn van die religieuze oorlogshitser uit de 18e eeuw.

Mohammeds grootste politiek-militaire succes was destijds dat hij erin slaagde om het stamverband anders te definiëren: hij verenigde als het ware al zijn (Arabische) volgelingen tot één stam opdat en zodat hun rooftochten en veroveringen werden uitgevoerd tegen de rest van de wereld in plaats van tegen elkaar. Maar ondanks dat, tiert het tribalisme nog in grote delen van de mohammedaanse wereld en de Arabische bakermat is daarop geen uitzondering. De, in 1975 door een neef vermoorde koning, was de zoon van een vader uit de Saud-stam en een moeder uit de Wahhab-stam.

Aan die nog niet echt uitgebannen praktijk van het vermoorden van vaders, zoons, broers, ooms in de top van stammen in mohammedaans gebied, werd ik herinnerd door mevrouw Madawi Al-Rasheed (@Madawidr) die een week geleden een stuk schreef over de werkelijk sensationele ontwikkelingen in Saoedi-Arabië. De kop was zeer interessant: The night of the long knives in Saudi Arabia. Deze mevrouw lijkt best wel een ‘grote naam’ als je zo een blik werpt op haar ‘about me’. Op Twitter heeft ze letterlijk honderdduizenden volgers. Dit schreef ze over de troonopvolger van koning Salman die getooid is met de weinig originele naam Muhammad bin Salman:

He is now de facto ruler and it won’t be long before he becomes de jure. This will depend on whether his father voluntarily abdicates or forced into submission to his young son’s will.

De zoon werd een maand nadat Trump een gedenkwaardige speech gaf in Saoedi-Arabië, aangewezen als troonopvolger en zat daarna niet stil. Verontwaardigd schrijft Al-Rasheed daarover dat hij niet alleen elf medeprinsen in de gevangenis heeft laten zetten op beschuldiging van corruptie, maar dat hij ook een aantal ‘islamgeleerden’ heeft laten oppakken. En zelfs maakt hij zich schuldig aan het pleiten voor een ‘gematigde islam’. Letterlijk zou hij op 24 oktober gezegd hebben “I will return Saudi Arabia to moderate Islam”. Daar is ze heel boos over. Ze heeft natuurlijk gelijk dat van terugkeer geen sprake kan zijn. Er is nooit iets gematigd geweest aan de islam in Saoedi-Arabië.

Tegen Muhammad bin Salman in Saoedi-Arabië: nog méér (fundamentalistische) islam
Verontwaardigd heeft ze een felle aanval op Salman geschreven. Ze vindt dat de Saoedi’s het mohammedanisme en moslims een slechte naam bezorgen… Je ziet het niet op het eerste gezicht (op haar fotootje zien we zelfs haar hoofdharen) maar fouter dan deze mevrouw vind je er dus echt maar weinig. Ze schrijft bijvoorbeeld over “Wahhabiyya, mistakenly called reformist Islam“. Door wie in vredesnaam?

Maar het wordt pijnlijker: “To avoid further antagonising the high priests of Wahhabiyya, the Saudi rulers targeted and repressed the Sahwa, a diverse Islamic awakening movement that in the 1990s called for going back to Islam in the contemporary Saudi state.” En dan komt het: “The Sahwa was not all about radical jihadis” en: “There is something specific to Islam, mainly its ability to reform itself by itself.” Die Sahwa – dat staat voor zoiets als “Awakening Sheikhs” – die pleitten dus niet uitsluitend voor heilige oorlog. Een hoofdstuk in een boek van haarzelf heet “Struggling in the way of God abroad“, een ander “Searching for the unmediated word of God” en in artikelen geeft ze zich over aan dromerijen over hoe fijn de begintijd van het mohammedanisme was. Met op mohammedaanse leest geschoeide inspraak en zo.

Wie wat ingevoerd is in de materie weet dat dit eigenlijk nog fundamentalistischer is: “… radical trends such as the Kharijites, dissenters who challenged Muslim leadership …“.
Hoe dan ook is haar – vast en zeker niet zo bedoelde – boodschap heel duidelijk: oppositie in Saoedi-Arabië is ook en vooral een streven naar nog meer, nog fundamentalistischer islam. Nog meer macht voor de oelema.

Tegen Khamenei in Iran: mìnder (fundamentalistische) islam
In de grondwet van Saoedi-Arabië wordt expliciet verwezen naar sharia. Op zich vreselijk, en de praktijk van het sharia-gedoe in dat land ìs ook weerzinwekkend en van een eindeloze achterlijkheid [3], maar in zekere zin is het een wat vage, rekbare kreet, zeker wanneer je het vergelijkt met de grondwet van Iran. Daarin wordt expliciet verwezen naar de sjiitische stroming der Twaalvers: alleen iemand van die mohammedaanse sub-sekte mag president worden. De ayatollahs maken uit wie er aan de verkiezingen mogen meedoen. Dat ‘twaalver’ staat in wezen voor een vrij directe verwijzing naar het einde der tijden. Dat is behoorlijk eng, maar het is nog 1000 keer enger, wanneer je je realiseert dat in Iran invloedrijke lieden rondlopen die van mening zijn dat het een goede zaak is om eraan bij te dragen dat het einde der tijden snel komt: het moet maar eens afgelopen zijn met leven voor de dood.

De manier waarop Iran in 1979 de leer van Mohammed (weer) absoluut dominant werd, was ook totaal verschillend van de manier waarop dat in Saoedi-Arabië gebeurde vanaf de 18e eeuw. Lange tijd was de weerzinwekkende Khomeiny geen strobreed in de weg gelegd in Parijs. Zijn weg naar de absolute macht werd geplaveid door de nuttige idioten van links, die na bewezen diensten verjaagd en/of vermoord werden. Van opportunisme of pragmatisme is beangstigend weinig sprake.

Na zijn succesvolle greep naar de macht, was een van Khomeiny’s eerste initiatieven op wetgevend gebied het verlagen van de leeftijd waarop meisjes gehuwd konden worden. Onder de vele weerzinwekkende ontwikkelingen in Erdowahns (soennitische!) Turkije vinden we overigens ook dergelijke initiatieven. Onmiddellijk volgend op het terugdringen van ISIS is in (hoofdzakelijk) sjiitisch Irak de Iraanse invloed nog weer verder toegenomen: in het parlement wordt nu voorgesteld om de huwbare leeftijd voor meisjes te verlagen naar 9 jaar.

Afgelopen woensdag werd in Den Haag – op 500 afstand van het Ministerie van Buitenlandse zaken – een moord gepleegd. Het slachtoffer was Ahmad Mola Nissi, leider van Ahwaz, een onafhankelijkheidsbeweging van Arabieren in het Zuid Westen van Iran. De kans dat het ayatollah-regime hier niet achter zit is klein.

Machiavellisme, pragmatisme of focus op de ideologische strijd?
Wie zegt dat kanker erger is dan aids, doet daarmee niet aan bagatelliseren van aids. Wie zegt dat de leer van Mohammed erger is dan de leer van Hitler zegt daarmee niets positiefs over het nazisme. Wanneer meneer Wilders zegt dat “the wahhabi Saudi regime is worse” dan het Iraanse regime, toont hij zich niet ook een fan van de ayatollahs. En omgekeerd: wanneer Trump en Israël meer kans zien om de koers van de Saoedi’s te beïnvloeden dan die van de ayatollahs, zijn het daarmee nog geen fans van het wahhabisme.

Het ‘machiavellistische’ antwoord op de vraag hoe om te gaan met de dreiging die uitgaat van de radicale islam, de islam die radicaal is, is een expliciet: laat ze vooral doorgaan met hun onderlinge tegenstellingen en oorlogen. Voor zover ik weet is Daniel Pipes daarvan een van de weinige uitgesproken voorstanders. Ondanks de suggesties uit het mohammedaanse en islamofiele kamp dat de Amerikanen (met 1200 jaar terugwerkende kracht) en/of de zionisten (met 1300 jaar terugwerkende kracht) de haat tussen soennieten en sjiieten op gang hebben gebracht, kiezen de meeste politici die het mohammedanisme zien als probleem, niet voor zo’n aanpak.

Gelukkig beseffen velen ook dat de leer van Mohammed geen bedreiging van grote betekenis zou vormen voor het Westen, zonder de zelfhaat, de oikofobie, die hier de geesten vergiftigt. Juist vanwege die oikofobie pleit ik er al enige tijd voor om mijn omdraaiing van de bekendste uitspraak van Von Clausewitz steeds in het achterhoofd te houden bij het nadenken over de mohammedaanse uitdaging: Wie weigert politiek en ideologisch de strijd aan te gaan met een vijandig gedachtegoed, verhoogt de kans op (burger)oorlog.

Gelukkig ben ik niet de enige dingen die langs deze lijnen denkt. Ik ‘verdenk’ Trump (en zijn adviseurs) ervan dit ook te begrijpen.

Geslijm in carrot-and-stick stijl
De toespraak (link in het stukje over de sensationele ontwikkeling in SA) van Trump, van 21 mei jongstleden, komt bij een vluchtig lezen misschien vooral over als slijmerig. Er zitten ook tenenkrommende complimenten in, maar die zijn van een totaal andere aard dan die waar Obama mee kwam bij díéns eerste bezoek aan het Midden-Oosten. Obama bezocht geen wereldlijke machtshebbers, maar ging naar het oelema-broeinest Al-Azhar en kwam zelfs met een verdraaid Koran-vers om dat nare boek als iets fatsoenlijks voor te stellen. Toen hij nog maar kort president was, schoffeerde Obama de Iraanse oppositie. Specifiek over het ayatollah-regime zei Trump:

It is a government that speaks openly of mass murder, vowing the destruction of Israel, death to America, and ruin for many leaders and nations in this room.

Maar zonder aan te geven of hij het nu meer over de sjiitische of soennitische drammers had, zei hij ook:

… defeating terrorism and the ideology that drives it. (…) Religious leaders must make this absolutely clear: Barbarism will deliver you no glory – piety to evil will bring you no dignity. If you choose the path of terror, your life will be empty, your life will be brief, and YOUR SOUL WILL BE CONDEMNED.

De hoofdletters komen uit de officiële versie van het Witte Huis. Subliem! Geen enkel respect voor het oelema-tuig. Je kunt de tekst zo lezen dat hij die ‘religious leaders‘ opdraagt wat ze tegen de ‘gelovigen’ moeten zeggen, maar door het te verdelen over meerdere zinnen kan dat ‘your soul will be condemned‘ ook worden opgevat als dreigement aan die religieuze leiders.

Intussen probeert die de facto machtigste Saoedi Abbas gewoon om te kopen om mee te gaan met Trumps vredesplan, is de Franse president “Plots even naar Saoedi-Arabië“, wordt de burgers van Bahrein, de UAE en Saoedi-Arabië aangeraden Libanon te verlaten en is in Iran de ‘hardliner’ krant Kayhan onder vuur gekomen omdat het blad zich uitsprak over de raket-aanval vanuit Jemen op de hoofdstad van Saoedi-Arabië. Dat was zo geformuleerd dat het kon worden begrepen als meer dan alleen een bekentenis dat de Iraniërs achter die aanval zaten.

Koerdofobie
Ja er is sprake van ‘interessante tijden’ in het Midden-Oosten, nog ‘interessanter’ dan de voorbije jaren. Oók deze week schreef Abdullah Bozkurt – een Turkse journalist die net op tijd vluchtte naar Zweden – een schokkend stuk over de toenadering tussen Erdowahn en de ayatollahs. De man vluchtte uit Turkije omdat hij werkte bij een krant die er door Erdowahn van beschuldigd werd een spreekbuis te zijn van zijn aartsvijand Gülen. Bozkurt beschrijft dat nog niet zo lang geleden Israël en Turkije nog samenwerkten om de activiteiten van de Iraanse Revolutionaire Garde (IRGC) in de gaten te houden, en dat daar nu nauwelijks meer sprake van is:

Mossad’s intelligence-gathering operations were leaked to Iran by Turkey in 2012, and blowing the cover of assets was one of the many casualties in this saga.

Bozkurt schrijft niets over het leidende motief achter de toenadering tussen Erdowahn en de ayatollahs. Het is echter niet moeilijk om daarnaar te raden: de gedeelde angst voor het onafhankelijkheidsstreven van de Koerden in Syrië, Irak, Turkije en Iran. De koerdofobie zeg maar.

Intussen doet in Nederland wannabe-machiavellist Han ten Broeke zijn heel eigen nuanceringsdingetje.

---

1. Als hij überhaupt ooit geleefd heeft. Daar is niet iedereen van overtuigd.
2. Zie Empires of the Sand, p 29.
3. Ik verwijs in dit verband nog maar eens naar het door mij gerecenseerde boek Cases in Muhammedan Law in India, Pakistan & Bangladesh, van de hand van A.A.A. Fyzee.