De veranderingen binnen de PvdA als gevolg van de machtsgreep vanuit Nieuw Links hebben die partij op langere termijn bezien de afgrond in geholpen. Toon Kasdorp memoreert geschiedenis.
Toen Nieuw Links in 1966 de publiciteit veroverde en de macht in de PvdA naar zich toe trok, kwam daarmee een einde aan de sociaal-democratische arbeiders partij. Wat er van de oude socialisten over was stapte na een paar jaar over naar een nieuw opgerichte partij, DS 70, een club van ouden van dagen, die geen lang leven beschoren was.

Tien over Rood hielp Joop den Uijl [1]in het zadel en werkte Vondeling eruit. De mensen van Tien over Rood waren er de oorzaak van dat vijf jaar later, in 1971, de oude Drees zijn partijlidmaatschap opzegde, nadat hij de jaren ervoor duidelijk van zijn onvrede blijk had gegeven. Het gevecht van de PvdA en SP jongeren veel jaren later, om het standbeeld van Drees, was een schijngevecht. Drees moest niets hebben van de PvdA in haar nieuwe gedaante en nog minder van kleine partijtjes ter linker zijde.

Ik denk dat Drees, die verder vooruit keek dan de meesten, zijn levenswerk in gevaar zag komen. Hij had er voor gezorgd dat een groep in de samenleving die buiten haar schuld in de problemen was geraakt geholpen werd op een manier die zoden aan de dijk zette. Een systeem bovendien dat nagenoeg fraude-ongevoelig was: de noodwet Drees voor de bejaarden, die later door Suurhoff omgezet werd in de AOW.

De AOW is fraude-ongevoelig, juist omdat zij simpel is en iedereen er voor in aanmerking komt bij het bereiken van de leeftijdsgrens. Wat Drees gedaan heeft is onbemiddelde ouderen die niet meer kunnen werken en die geen eigen pensioen hebben een basisinkomen verschaffen.

Wat hij niet wilde, maar wat door zijn vroegere partijgenoten en de besturen van de vakbeweging werd afgedwongen is het wankele bouwwerk van sociale voorzieningen dat wij daarna gekregen hebben en dat bij uitstek fraudegevoelig is gebleken. Uitkeringen die voor een groot deel zijn terecht gekomen bij groepen die vrijwillig buiten het productieproces blijven.

Nieuw Links leende het woordgebruik van de oude SDAP en zette het in voor categorieën mensen die heel goed voor zich zelf hadden kunnen zorgen. Nu hebben generaties lang geleerd hoe zij op kosten van de samenleving kunnen leven. Zij kijken naar de overheid als vogeltjes die met open bekjes in het nest zitten te wachten op de wormen die hun ouders komen brengen.

Ik denk dat het evenzeer de voordegekhouderij van de goegemeente is geweest als het misbruik van de overheidsfinanciën, die Drees aan mensen als Van der Louw, Peper, en vooral ook aan Den Uijl heeft verweten. Aan de mensen dus die de grote profiteurs geworden zijn van deze nieuwe beweging.

Als U zich afvraagt wie, uitgezonderd misschien de oude dominee Buskes en een handvol anderen, van de ommezwaai in de PvdA hebben geprofiteerd dan is het antwoord: niet de oude doelgroep van de SDAP maar deze mensen zelf, die de partij en de beweging gebruikt hebben als springplank voor hun eigen carrière.

Dat Samsom Asscher, zijn grootste politieke concurrent, de gelegenheid heeft gegeven zich te profileren als vicepremier en dat hij zelf in de Kamer bleef wees in die richting. Het politieke beroep is voor hem niet alleen een stap in een bestuurlijke en ambtelijke loopbaan. Hij vertegenwoordigt een duidelijke stroming in de samenleving.

Ook als politieke tegenstander kun je dat toejuichen en dat tussen hem en Rutte er zo gemakkelijk een coalitie tot stand is gekomen heeft daar zeker meer te maken. Dat we af moesten van de partij van de carrièremakers was al langer duidelijk, maar eerst moest Bos weg en toen moest Cohen mislukken voor politiek serieuze mensen een kans kregen in de PvdA. Die hebben ze nu dan en te hopen valt dat ze hem goed blijven gebruiken, al is de aanhang intussen wel een heel stuk kleiner geworden.

---

Den Uijl maakte geen deel uit van NIeuw Links, maar werd door hen via een kongsi in het zadel geholpen door partijleider Vondeling te wippen.

---

Dit artikel over wording en veranderingen binnen de PvdA verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier. Meer over de PvdA vindt u hier.