Behalve een schadevergoedingsactie van een aantal weduwen van Bosniak terroristen tegen de Staat der Nederlanden hebben we nu ook een actie tot schadevergoeding tegen Shell, omdat het bedrijf onvoldoende zou hebben geprotesteerd tegen een executie door de Nigeriaanse overheid van een aantal gewelddadige betogers tegen de olievervuiling in de Niger delta.

U vraagt zich misschien af hoe dat kan. Shell Nigeria[1] zetelt helemaal niet in Den Haag, dus waar het eigenlijk om gaat is dat Shell Nederland onvoldoende invloed zou hebben uitgeoefend op haar Nigeriaanse dochter zodat die op haar beurt invloed ging uitoefenen op de Nigeriaanse regering, zodat die met de hand over haar hart zou strijken en gratie verlenen aan een aantal Nigeriaanse terroristen.

Zoiets kan, omdat er Nederlandse advocaten zijn die collega’s in Lagos er op attent maken dat in Nederland op dit terrein alles mogelijk is. Als er schade is in een ontwikkelingsland – en een executie impliceert schade voor de nabestaanden – en een Nederlands bedrijf of overheid heeft er in de verte mee te maken dan is al snel een Nederlandse rechter te vinden die bereid is dat bedrijf of die overheid te veroordelen tot schadevergoeding plus de kosten van het geding. Een loterij zonder nieten als het ware.

Persoonlijk vind ik dit een heel ongeschikte vorm van ontwikkelingshulp, een namelijk die het Nederlandse recht in het ongerede brengt.

Het gaat hier om artikel 162 van boek zes van het Burgerlijk Wetboek:

1. Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden.
2. Als onrechtmatige daad worden aangemerkt een inbreuk op een recht en een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, een en ander behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond.
3. Een onrechtmatige daad kan aan de dader worden toegerekend, indien zij te wijten is aan zijn schuld of aan een oorzaak de wet of welke krachtens de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt.

Het gaat meer in het bijzonder om ‘een nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt ( lid 2)’ en de woorden ‘welke krachtens de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt (lid 3)’. Onder het oude BW luidde de tekst van de betrokken bepalingen als volgt:

“Elke onrechtmatige daad, waardoor aan een ander schade wordt toegebracht, stelt dengenen door wiens schuld die schade veroorzaakt is in de verpligting om dezelve te vergoeden.” Artikel 1402: “Een ieder is verantwoordelijk, niet alleen voor de schade, welke hij door zijne daad, maar ook voor die welke hij door zijne nalatigheid of onvoorzigtigheid veroorzaakt heeft.”

Onder het oude recht zou hier een uitleg van artikel 1402 op zijn plaats zijn geweest. Dan zou de schade van de Nigeriaanse weduwen veroorzaakt moeten zijn door de nalatigheid of onvoorzichtigheid van Shell Nederland. Volgens vaste jurisprudentie was daar alleen sprake van als er een specifieke zorgplicht was of als er krachtens een wettelijke bepaling een aanwijsbaar risico bij de ‘dader’ was neergelegd. Shell Nederland is in geen enkel opzicht nalatig geweest en onvoorzichtig alleen in zoverre dat iedereen die in een land als Nigeria zaken gaat doen een zekere mate van onvoorzichtigheid vertoont. Maar Shell Nederland deed dat – verstandig genoeg – niet zelf, maar beperkte zich tot het houden van aandelen in een Nigeriaanse vennootschap. Geen sprake van dat de Nederlandse vennootschap alleen op grond daarvan schadeplichtig zou zijn geworden.

Wat is er nu veranderd dat een rechter in Nederland op grond van de nieuwe tekst de vergoeding wel kan toekennen?

Het moet hem zitten in de woorden ‘een nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt’ en de woorden ‘welke krachtens de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt (lid 3)’.

‘Ongeschreven recht’ en ‘de in het verkeer geldende opvattingen’. Kennelijk interpreteert de rechter deze woorden als ‘al hetgeen ik afkeur op grond van een in Nederland geldende progressieve ideologie’. Als de Hoge Raad dit in stand laat hebben we in plaats van recht in Nederland straks progressieve willekeur.

---

1. Shell Petroleum Development Company of Nigeria Ltd.Freeman House 21/22 Marina PMB 2418 Lagos Nigeria.

---

Dit artikel verscheen vandaag eveneens op het Blog van Toon Kasdorp