Kabinet Kok2 struikelde in het zicht van de finish over het NIOD-rapport over het Srebrenica-debacle. Toon Kasdorp zag dat in het perspectief van het experiment met Paars.

Het aftreden van het kabinet Kok II in 2002 kwam niet helemaal meer als een verrassing. De pers vroeg erom, men had zin in drama en geen zin om het debat over het NIOD rapport af te wachten, een debat waarvan de uitkomst bij voorbaat vast stond.

Het is een treurig einde voor iets wat onder bijzondere auspiciën begon. Het paarse kabinet was het eerste kabinet dat vaarwel zei tegen de christelijk traditie die dit land sinds zijn ontstaan in de zestiende eeuw heeft beheerst.

Het links liberale, humanitaire gedachtegoed dat voor alle drie de partijen in het kabinet een politieke leidraad vormde heeft maar in beperkte mate een stempel kunnen drukken op het kabinetsbeleid. Euthanasie en abortus, homohuwelijk en winkelsluiting kregen een iets liberalere behandeling dan onder het CDA bewind, maar het mocht alles bij elkaar geen naam hebben. Het werd een CDA beleid zonder CDA en de liberale partijen hebben van de twee paarse regeringsperioden vooral gebruik gemaakt om zich te nestelen in het centrum van de bestuurlijke macht. De benoeming van burgemeesters, commissarissen van de koningin en andere aantrekkelijke bestuursposten is in die periode behoorlijk bijgekleurd. Meer D66 en minder CDA, ook wel wat meer VVD maar vooral veel PvdA. Terecht trok Fortuijn vervolgens van leer tegen de PvdA als de moderne Regentenpartij.

Kok heeft ooit gezegd gelukkig te zijn om de ideologische ballast achter zich te kunnen laten en toen werd er alom instemmend geknikt. Toch is dat juist dat wat hem toen heeft opgebroken, een gebrek aan overtuiging en zedelijke moed, waardoor we zes jaar hebben gewacht op een NIOD-rapport dat niets nieuws bracht, voordat politici consequenties wilden trekken uit het meest erbarmelijke Nederlandse optreden sinds het wegvoeren van de Nederlandse Joden.

Kok was vicepremier onder Lubbers toen de troepen naar Bosnië werden gestuurd. Anders dan later algemeen werd beweerd waren er indertijd wel degelijk waarschuwende geluiden uit de militaire hoek, maar daar werd toen niet naar geluisterd. Die pasten niet in de Zeitgeist. Stemerdink, partijgenoot van Kok, om maar een voorbeeld te noemen, heeft nooit wat gezien in de militaire doctrine van Clingendael, onze kreupele Wassenaarse denktank. Militairen die zelf gevechtservaring hebben opgedaan waren in het algemeen tegen uitzending, althans op de manier waarop daar in 1993 toe werd besloten.

De minister Voorhoeve kon moeilijk anders dan positief reageren op het verzoek van de V.N. Hij had, naar toen al duidelijk was, maar nu weer eens is bevestigd, de top van de landmacht niet in de hand. Voorhoeve heeft zich, tezamen met het kabinet, door generaal Couzy bij de neus laten nemen. De politiek was niet op de hoogte van wat er in Srebrenica gebeurde, niet vooraf en niet achteraf, niet van de bevelstructuur ter plaatse, niet van de ontoereikendheid van de bewapening en van het gebrek aan steun van de overige UN-eenheden, met name de luchtmacht. De keuze van Karremans was ongelukkig, er deugde weinig van de voorbereiding van het militaire personeel, er deugde eigenlijk helemaal niets.

Voorhoeve en het kabinet waren verantwoordelijk voor de uitzending maar meer nog voor de deplorabele wijze waarop aan de Nederlandse landmacht leiding werd gegeven. Ook al ontbrak het bij de politieke leiding aan militaire kennis, ordinaire mensenkennis was genoeg geweest om vast te stellen dat de leiding van de landmacht niet voor welke taak dan ook berekend was.

Nog steeds heeft iedere Nederlander die in het buitenland wordt aangesproken op Srebrenica een sterk gevoel van plaatsvervangende schaamte. Voor die jongens die de hun opgedragen taak niet hebben uitgevoerd en zevenduizend mannen onder hun ogen hebben zien afvoeren naar een plaats van executie. Voor het bevel ter plaatse dat onnodig zoete broodjes bakte bij de Serviërs, maar vooral voor de politiek die zeven jaar nodig had om consequenties te trekken uit het gebeuren.

Kok stapte op, beter laat dan nooit. Hij was niet de enige die gefaald heeft maar de eerste die verantwoordelijkheid nam. Relatief nog flink, dus.

---

Dit artikel over Srebrenica en Paars verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.