De PABO is weer in het nieuws. Negatief. Nieuws zou je het nauwelijks nog kunnen noemen, ware het niet dat het dedain waarmee het probleem wordt besproken hemeltergend is, en gespeend van begrip voor waar het hier om gaat.

De NOS baseert zich weliswaar op Trouw, waarmee het een stukje uit de tweede hand wordt, maar de hele teneur over hoe naar de basis van het onderwijs wordt gekeken spat er af. In 2015 werd een nieuwe toelatingsregeling voor PABO-studenten ingevoerd, en in Trouw werd geconcludeerd dat die is mislukt:

Toelatingstoetsen op de pabo die ervoor moesten zorgen dat het niveau van eerstejaars studenten op de lerarenopleiding hoger zou worden, hebben niet gewerkt. Dat meldt Trouw op basis van een onderzoek door de Tilburg University en kenniscentrum Caop.

De rest van de analyse vertelt ons eigenlijk veel over hoe het onderzoek werd opgezet:

De hoop was dat vanwege de strengere toelatingseisen, die in 2015 zijn ingegaan, slimmere scholieren zich zouden aanmelden voor de pabo. Maar uit het onderzoek Onderwijs aan het werk 2018 blijkt dat de eindexamencijfers van jongeren die voor de pabo kiezen niet zijn gestegen. Op de lerarenopleidingen zitten nog altijd de betere vmbo’ers, gemiddelde havisten en minder goed presterende vwo’ers.

Evident is dat nooit iemand gekeken heeft waarom mensen al dan niet voor een PABO kiezen als vervolgonderwijs. Vroeger, lang geleden, in de tijd van mijn voorvaderen leidde het naar een baan met aanzien die vrij goed werd betaald. De mensen die het diploma behaalden hadden daar vaak lang en doorknocht werk voor geleerd. Zo kwamen ze vooruit in het leven. Daar is werkelijk niets van overgebleven. Op zijn best is het tegenwoordig een bijbaantje voor vrouwen die hun capaciteiten alleen in deeltijd willen exploiteren – leraren die full time werken zijn hoogst zeldzaam geworden.

En zoals gewoonlijk is er een uitsmijter:

Door de toelatingseisen is het aantal eerstejaars op de pabo bovendien gehalveerd, bleek eerder al. Tegelijkertijd kampen de basisscholen met een oplopend lerarentekort, waardoor er over twee jaar naar schatting 3000 voltijds-leraren te weinig zijn. Ook blijken de toetsen een drempel te zijn voor studenten met een migratieachtergrond. Die gaan nu minder vaak naar de pabo dan voorheen.

Het minder-gekwalificeerd enthousiasme is men dus kwijt geraakt, maar men heeft er geen beter gekwalificeerd enthousiasme voor weten terug te krijgen. Het is een bekend probleem met de overheid: men kijkt niet naar de kwaliteit van de output en hoe die te maximaliseren; men kijkt naar het volume dat wordt afgescheiden en probeert dat maximaal te krijgen. Als het toekomstperspectief van potentiële PABO-studenten niet verbetert, zullen er vanzelfsprekend weinig tot geen nieuwe studenten bij komen die kinderen moeten opleiden. Dit resultaat werd daarom voorspelbaar niet wat werd gehoopt.

Misschien moet de overheid nu eens werk gaan maken van de werkomgeving en de beloning? Ik verbeeld me zo maar dat dat veel belangrijker factoren zijn voor het werven van goede studenten dan de instroomeisen. Instroomeisen limiteren de instroom, dus hogere eisen verminderen de hoeveelheden. Hoe simpel wil je het hebben? Het niveau van de mensen die hierover besluiten lijkt me hiermee overtuigend te kwalificeren als zóveel te laag, dat men ook op het betreffende ministerie eens aan de instroomeisen voor het personeel zou moeten sleutelen.

Dat een groot deel van de vroegere studenten met een migratie-achtergrond afvielen toen de eisen werden verhoogd – ook daar maakt men zich hóógst druk over – is overigens kenmerkend voor waar het probleem mede zit. Die toelatingseisen zijn klaarblijkelijk:

• òf vanuit politieke overtuigingen jarenlang kunstmatig verlaagd – met de dramatische gevolgen die de nieuwe toelatingseisen noodzakelijk maakten,
• òf men heeft die mensen met een migratieachtergrond onvoldoende willen betalen en dacht er met een koopje af te kunnen komen omdat ze toch ‘zwart’ zijn, en het een eer is les te ogen geven.

Dat klinkt allemaal heel onprettig, maar wie een betere analyse heeft van de mogelijkheden mag het zeggen.

En als ik zo eens kijk naar het basisonderwijs, dan kan ik niet zeggen dat de studenten die weg bleven ongelijk hadden. Het leraarschap is niet langer een baan met aanzien. Je moet wel heel idealistisch zijn om je dag in dag uit te laten mangelen tussen de werkelijkheid van de werkvloer en de eisen die allerhande beter betaalde betweters op ministeries van je eisen voor een hongerloontje dat lager ligt dan dat van de eertijdse geschoolde arbeiders.

De kwestie is niet dat dit nieuwe beleid mislukt is: de kwestie is dat je dit nauwelijks beleid kunt noemen. Hoogstens is dit een hoopvolle hapsnap-maatregel geweest. Wie dit heeft bedacht is wat mij betreft gezakt, en een herexamen acht ik zinloos.