De Catalaanse regioregering van Puigdemont heeft aangekondigd dat een onafhankelijkheidsverklaring van Catalonië nog slechts een kwestie van dagen is. De zaak staat nu dus op scherp.

Het is overigens opvallend hoe belangrijk men dit bij de BBC vindt. In het UK is de herinnering aan het Schotse afscheidingsreferendum nog levendig, en de Schotse nationalisten zoeken nog steeds naar een kans het onder gunstiger omstandigheden te herhalen. Precies het soort omstandigheden dat de Catalaanse regering zelf heeft gecreëerd, met behulp van de extreme domme reacties van de EC in Brussel en de centrale Spaanse regering in Madrid. Opvallend was de discussie op de BBC over wat het politieke programma van de Catalaanse nationalisten nu eigenlijk inhoudt. Daarmee bedoelde men zijn sociaaleconomische programma – alsof dat een argument is om al dan niet je onafhankelijkheid te willen.

Het valt niet eenvoudig te zien hoe men die onafhankelijkheid wanneer ze wordt uitgeroepen nu nog zal kunnen stoppen. En dat levert de EU een gigantisch probleem op, want al heeft men in Brussel al die tijd dat dit actueel speelt stoer geroepen dat afscheiding automatische uittreding uit de EU betekent, het zou neerkomen op een harde Cataxit, en wel per direct. En aan de reacties op Brexit hebben we al kunnen zien hoe zwaar het de EU valt afscheid te nemen van staten die in de klauwen van Brussel verkeerden. Dat zal met Catalonië niet anders werken.

Maar een daadwerkelijke afscheiding kent twee varianten, een grommende erkenning door Spanje van een fait accompli, of een hardhandig ingrijpen om het te onderdrukken. Geen van beide zijn aantrekkelijke opties voor de regering in Madrid, want of Brussel inderdaad een hardhandig neerslaan van wat het ziet als een opstand zal steunen? Het zou tevens het morele failliet in de ogen van de gemiddelde EU-burger betekenen. Wat weer direct duidelijk maakt dat niets doend terzijde staan geen optie kan zijn voor Juncker cs. Men zal kleur moeten bekennen. Dat dit voor grijze muizen een onoverkomelijk dilemma kan betekenen verwacht ik binnen kort gedemonstreerd te zien.

Als Puigdemont en zijn medestanders de zaak doorzetten is ook de Spaanse koning in het gezicht gespuugd. Uit de toespraak die Felipe VI op de Spaanse TV hield spreekt onder andere een totale onderschatting van wat in Barcelona en omstreken speelt op dit moment, en hoe groot het verzet tegen de regering in Madrid geworden is. Allemaal mede dank zij de poging het referendum gewelddadig te onderdrukken. Maar de toespraak van Felipe hield ook in, dat als de Catalanen niet zouden buigen de regering in Madrid zich gerechtigd zal voelen geweld te gebruiken. Anders interpreteren is niet mogelijk.

De stabiliteit van Spanje, dat is bijna een grap. Zo zal het niet bedoeld zijn, maar de economische en monetaire stabiliteit van Spanje is sinds 2011 hoogst dubieus, en daaraan voegde dit referendum welbeschouwd weinig toe. Dat de meeste Catalanen hopen juist aan de economische malaise die Spanje economisch wurgt te ontsnappen, is een pijnlijke voetnoot bij dit drama dat op het punt staat haar ontknoping te beleven.

Het ijzer lijkt inderdaad heet genoeg om die onafhankelijkheid te smeden, maar het zal op het randje zijn. Anderzijds is het vanuit het perspectief van de Catalaanse nationalisten logisch, want een beter moment zal er vermoedelijk niet snel of wel nooit komen. De vraag hoe verstandig het economisch en staatkundig is lijken zij daarom minder van belang te vinden, hetgeen ook de plotselinge haast rechtvaardigt. Hoe dat uitpakt kan alleen de tijd leren.