China klopt zich op de borst: de integratiecampagne van de Oeigoeren is vrijwel voltooid. Met miljarden investeringen in werk, onderwijs, gezondheidszorg en de aanleg van infrastructuur worden ze nu hetzelfde behandeld als ‘gewone’ Chinezen.Maar, zal menige lezer tegenwerpen, de islamitische Oeigoeren werden toch in concentratiekampen gezet, onderdrukt, gemarteld en gegenocideerd? Het is toch niet zo dat de MSM allemaal eenzijdige horrorverhalen over de Oeigoeren zo maar verzinnen en zonder hard bewijs plompverloren rondpompen? Zoals mijn opa altijd zei: Elk verhaal heeft twee kanten, ook al hoor je er soms maar één.

“De Oeigoeren zijn heropgevoed. De Chinese ‘volksoorlog tegen terreur’ is een nieuwe fase in gegaan”, verhaalt het brave dagblad Trouw. “Maar de angst verdwijnt niet zo makkelijk.” Gemakkelijk gezegd, vanuit een westers perspectief. Maar dat is niet het hele verhaal: de regering en de communistische partij zijn repressiever dan Rutte c.s. en de EUSSR (?), alleen weten heel veel Chinezen donders goed dat de Chinese economie de afgelopen 40 jaar een fenomenale groei heeft doorgemaakt, die honderden miljoenen Chinezen uit de armoede heeft gehaald. De trouw aan de partij ontstaat niet alleen uit onderdrukking.

Dat men in het westen weinig benul heeft van China, bleek mij ook tijdens mijn rondreis door het land. De regering staat voor de opgave orde en welvaart te scheppen in een enorm land van 9,6 miljoen vierkante kilometer, waarvan een derde bewoonbaar is en slechts 15 procent van de grond geschikt is voor landbouw. Van oost naar west kun je 7500 kilometer reizen, van noord naar zuid meer dan 5000 kilometer. De meeste Chinezen wonen in het oosten van het land in enorm grote steden, met een relatief gunstig klimaat, meer wel met veelal tropische temperaturen.  De bevolkingsdichtheid in het westen is laag. Dit kom door de ongunstige natuurlijke factoren: het is er te hoog, te koud of te droog, of woestijn, steppe dan wel taiga.

Poldermodel
In een land met dergelijke karakteristieken kun je niet zo maar even het poldermodel van ons dicht bevolkte landje loslaten. Infrastructuur als water, energie, wegen, spoor, riolering, gezondheidszorg enzovoorts nemen een heel andere dimensie aan in zo’n land dan in Nederland. Te meer daar het land enkele decennia terug nauwelijks ontwikkelder was dan het gemiddelde Derdewereldland. En een geschiedenis van communistische terreur, horror en burgeroorlogen achter de rug had. Van de huidige bevolking bestaat 92 procent uit Han-Chinezen. De grootste minderheden zijn de Oeigoeren, Tibetanen en Mongolen, de oorspronkelijke bevolkingsgroepen van respectievelijk Xinjiang, Tibet en Binnen-Mongolië. De Volksrepubliek China erkent in totaal 56 officiële etnische groepen.

Hoewel in het buitenland de overheersing door de Han-Chinezen in relatie tot etnische minderheden wordt gezien als onderdrukking, is ook hier een andere lezing denkbaar. Onder het staatskapitalisme van China is de economie enorm opgebloeid en ontwikkelde het land zich tot bijna de grootste economie van de wereld. Zelfs kritische China-watchers erkennen bijvoorbeeld dat het beleid in achtergebleven en arme gebieden als Tibet, Oeigoeristan (Xingjiang) en Binnen-Mongolië tot grotere ontwikkeling en welvaart heeft gebracht dan waar het etnische zelfbestuur toe in staat was.

Aanslagen
De vier tranentrekkende reportages die Trouw in mei en juni over de Oeigoeren publiceerde laten echter zien dat er wel wat meer aan de hand was dan de overspannen hysterie die de MSM ons proberen aan te wrijven.

“Decennialang vinden die aanslagen plaats in Xinjiang. De spanning ontvlamt in de zomer van 2009 in naar Chinese maatstaven ongekend heftige rellen in Urumqi. De Oeigoeren laten het ongenoegen over hun achtergestelde positie voortaan niet meer alleen merken in hun eigen provincie. In 2013 rijdt Usmen Hasan met zijn vrouw en moeder in een terreinwagen het zwaarbewaakte Plein van de Hemelse Vrede in Peking op. Twee voetgangers komen om. Een jaar later richt een groep Oeigoeren met messen een bloedbad aan in een treinstation in de zuidelijke stad Kunming.”

Maar nu is het ‘geschater op straat’.

“Een paar Oeigoerse mannen slaan met een touw tegen een tol. Wie de tol het langst draaiende houdt, heeft gewonnen. Kinderen proberen het ook, maar de mannen meppen harder. Langs de kant kijken jonge vrouwen toe op goudkleurige hakken, in lange jurken en met felrode lippenstift. De heropvoedingskampen waar zeker een miljoen Oeigoeren zaten opgesloten, laten mensen gaan. Op de radio vertelt een oud-gedetineerde hoe hij zijn leven beterde. Heropgevoede Oeigoeren krijgen een baan toegewezen en mogen weer reizen, lijkt het. Het lijkt de slotfase van het masterplan van de Communistische Partij, dat in 2015 werd gelanceerd om een einde te maken aan bloedige aanslagen door extremistische, separatistische Oeigoeren.”

Messen aan de ketting
Dat was vroeger wel even anders blijkt, uit een beschrijving waarin we taferelen uit de Nederlandse krachtwijken voor kansenparels herkennen. “Helemaal vertrouwt Peking de Oeigoerse minderheid niet. Messen – gebruikt bij de meeste aanslagen in China – zitten hier nog altijd aan een ketting en slagers werken in een kooi. In de kraam van de bazaar in Urumqi staat achter de uitgestalde messen een bordje met een opstijgend vliegtuig: wie een mes koopt, krijgt ’m op het vliegveld afgeleverd.”

Nu de Oeigoeren ‘heropgevoed’ zijn en weten wat op het spel staat, laten de autoriteiten veel over aan het volk zelf. Het volk verving religie door folklore, wat wel is toegestaan in het land, Chinezen zijn er zelfs dol op.

“Dat is goed te zien in het straatbeeld. De moskeeën zijn leeg en worden in de gaten gehouden. Hoofddoeken zijn – meer nog dan een paar jaar geleden – modieus en doorschijnend, ‘onzedelijkheid’ bedekken doen ze niet meer. Kwam er een jaar of tien geleden nog wel eens een nikaab voorbij in een stad als Kashgar, nu is dit soort kledij ondenkbaar. In de stad zijn vrouwen stijlvoller, verven ze bijvoorbeeld hun haar.“

Volgens de regering hebben de kampen een groot veiligheidsprobleem opgelost.

“Het zijn technische opleidingen, om taal, vaardigheden en de wet te leren. Want extremisten kenden de wet niet. Nu, na hun opleiding, weten ze bijvoorbeeld dat het doden van mensen illegaal is. Sommigen hebben geen vorming, ze kunnen nog geen karakter lezen en ze weten niet wat goed of slecht is. Iedereen die in een kamp zat in 2019 is ‘geslaagd’ en heeft nu een betaalde baan op de katoenvelden, in een fabriek van zonnepanelen of in het Hilton hotel in Hotan. De inkomsten uit toerisme in de regio groeien sterk, voor het eerst in jaren bieden reisorganisaties weer reizen aan naar de regio. De overheid wees sommige stadjes aan als toeristische trekpleister en renoveerde de binnensteden.

Islamitisch extremisme
De angst voor islamitisch extremisme, die de wereld sinds 2001 bezighoudt, hielp Peking lang aan een verklaring voor haar harde optreden in Xinjiang. Echte onzin was die uitleg niet, want duizenden Oeigoerse moslims zijn sinds 2013 inderdaad door het Vrije Syrische Leger gerekruteerd. Duizenden Oeigoeren vochten in Syrië onder de vlag van de militante Turkistan Islamic Party. Sommigen zagen het als een handige oefening voor de bevrijding van Xinjiang, noteerde persbureau AP in 2017.

“In de trein naar het woestijnstadje Yarkant kijkt een traditionele Han-Chinees tevreden uit het raam. “Yarkant is veel beschaafder en schoner dan vroeger. Toen kon je op bepaalde plekken beter niet komen, maar nu is Xin­jiang heel veilig – zelfs in vergelijking met jouw land.” Een andere Oeigoeir: “Ze [de overheid] gaven me niet alleen ossen en schapen, ze wiedden ook onkruid en veegden de vloer. Ik wilde mijn familie van armoede naar rijkdom leiden“. Armoede is een bekende aanjager van extremisme. En dus ontvangen de families van ‘extremisten’ die voor heropvoeding zijn gedetineerd, van de overheid steun in de vorm van kookolie en graan”, schetste Trouw de nieuwe tijden.

Rapport Amnesty
Het rapport dat Amnesty International onlangs uitbracht over de situatie in Xinjiang bevestigt dit beeld min of meer, voor wie tussen de regels doorleest. Amnesty interviewde 55 voormalige bewoners van heropvoedingskampen en toont haarscherp aan dat deze mensen – en vaak hun familie – betrokken waren bij onder andere rellen, opruiing, terroristische of verboden religieuze activiteiten, of bij verboden contacten met extremisten in het buitenland (Egypte, Turkije, Kyrghistan, Kazachstan, Syrië) of deze zelfs financieel steunden dan wel er naartoe wilden uitreizen.

De werkelijkheid is vaak veel ingewikkelder dan one liners in de internationale politiek of eendimensionale journalisten kunnen behappen. Zeker wanneer er islamieten in het spel zijn, een groep met een sterke internationale lobby, veelal rijkelijke financiële ondersteuning en de sympathie van talrijke al dan niet islamitische regeringen wereldwijd. Naast de Chinezen heeft bijvoorbeeld ook Rusland – zeker voordat de Sovjet-Unie uiteenviel – zijn handen vol gehad aan islamitische volkeren, nu nog overigens met Dagestan, Tsjetsjenen, Azerbeidzjanen, Ingoesjen en Kazachen. Ook in Rusland is men niet zo van de aanpak met een fluwelen handschoen. Voor de wereldgemeenschap is het natuurlijk weer wel zo prettig dat ook de Russen een communistisch systeem hanteren waardoor men er met hysterisch gekrijs lekker tegenaan kan trappen, net als bij China.

Toch rijst ook de vraag of islamieten die onwillig zijn om te integreren niet naar school zouden moeten worden gestuurd om de taal, gewoonten, wetten en regels te leren en een opleiding voor een baan te volgen. Dat moeten autochtone ingezetenen ook, en als ze het niet (goed) doen krijgen ze straf. Zo gaat dat hier toch. Of is dat vloeken in de kerk voor de wegkijkers?

---

Dit is het derde en laatste verhaal in een serie over de situatie van de Oeigoeren, de internationale politiek daaromtrent en de rol van de media bij de verspreiding van het Oeigoeren-verhaal. De andere delen vindt u onder deze link.