Zes maanden nadat de regering-Rajoy haar meerderheid verloor in het Spaanse parlement, gaat het land opnieuw naar de stembus (26 juni). Na veel en brede pogingen is gebleken dat er geen meerderheidsregering te vormen is, en de tijd begint te dringen. Want Spanje staat er dramatisch slecht voor, en begint slagzij te maken.

Kan Spanje zich nieuwe verkiezingen veroorloven? Hoe terecht die vraag ook is, het staat evenzeer vast dat Spanje zich de huidige anarchie en overheidsimpotentie zeker niet veroorloven kan. In december kwam er gene duidelijke winnaar of mogelijke coalitie uit de bus, en onderhandelingen in het belang van het land kun je in Spanje kennelijk niet aan politici overlaten. Zodat er weinig anders op zit dan opnieuw naar de stembus te gaan.

De regering-Rajoy was in 2009 aan de macht gekomen nadat de voorgaande socialistische regering zichzelf onmogelijk had gemaakt met haar aanpak van de eurocrisis en het ineenklappen van de Spaanse onroerendgoed zeepbel. Rajoy c.s. hebben zich afgelopen jaren niet alleen bijzonder impopulair gemaakt door aan het handje van Brussel een keiharde bezuinigingspolitiek te voeren, maar ook door een keur aan corruptieschandalen. Niet ongewoon in Spanje, maar electoraal betekende dat de basis onder de opkomst van de sociaalliberale partij Ciudadanos, die het grootste deel van de stemmers opving die Rajoys PP verlieten. Voorheen hadden deze stemmers nooit een andere keus gehad dan overlopen naar de socialistische PSOE, die in december ook nog werd verzwakt door de opkomst van de linkse protestpartij Podemos.

Ondertussen is het onafhankelijkheidsstreven van Catalonië ook nog zo’n probleem waarover de Spaanse politiek het maar niet eens kan worden. Toch zal dat de komende tijd van minder belang zijn, want er broeit een gigantische economische ontploffing. En het is de vraag of die kan worden uitgesteld tot na 26 juni. Al lijkt het er op dat een groot economisch debacle wel eens het definitieve einde van Rajoys politieke carriere zou kunnen inluiden. Want de economische situatie is rampzalig – hoezeer zij tot nog toe ook stabiel lijkt.

Sinds 2009 steeg de staatsschuld van 40% tot 100% van het BNP – het enige voordeel is dat dat BNP sindsdien eerder daalde dan steeg. De werkloosheid weigert onder de 21% te zakken en het financieringstekort is 5,2%. Hoger dan de EU wenselijk acht (3% maximaal – in 2013!!), maar Spanje heeft sinds 8 jaar iedere afspraak daarover met de EC binnen een jaar moeten herzien omdat de regering er niet in slaag de de afspraken na te komen. Dat dat ook heden niet lukt heeft de EU overigens aan zichzelf te wijten door stilletjes akkoord te zijn gegaan met een verkiezingsbegroting die de regering-Rajoy moest redden van de ondergang. Er staat nogal wat op het spel voor diverse belanghebbenden, aangezien ook het Spaanse bedrijfsleven er belabberd voor staat.

Enfin, in mei wordt Pierre Moscovi, de Brusselse begrotingstsaar, geacht een oordeel te vellen over de Spaanse fiscale ellende. Niet dat dat gebeuren gaat, want boetes uitdelen aan regeringen die bezig zijn failliet te gaan hebben nog nooit geholpen een staat weer op de rechte weg te helpen. Net zo min als haar subsidiëren overigens – het standaard EU-alternatief. Maar een strenge aanpak in mei garandeert een linkse Spaanse regering na 26 juni. Die zou in navolging van Portugal kunnen besluiten dat bezuinigingen voor rijke landen is, en verder gaan op oude voet totdat de EU wel bijspringen moet. Lang zal dat niet duren, en lang kan het uitstel ook niet zijn, maar Spanje zal alles bijeen genomen de kans krijgen opnieuw een begroting (die nu zojuist ter goedkeuring naar Brussel is gestuurd) uit te stellen wat onvermijdelijk zal blijken.

Wat er gebeurt als er niet op heel korte termijn krachtdadig ingegrepen wordt? Vermoedelijk gaan we dat in volle glorie zien. Met diverse Europese crises die tegelijk hun kop op lijken te gaan steken (Griekenland, Brexit) kan de EU echt geen implosie van een economie ter grootte van Spanje gebruiken. Maar precies dat lijkt in aantocht.