De ontwikkelingen in politiek en moreel leiderschap in Europa gingen lang goeddeels gelijk op, en dat is nog steeds het geval.

Frankrijk is anderhalf millennium lang met afstand het belangrijkste land van Europa geweest. Daar is een einde aan gekomen in een periode van een paar eeuwen waarin het land nog één keer een uiterste inspanning heeft geleverd om de rest van Europa aan zich te onderwerpen. Het is daarin niet geslaagd. Ik bedoel de periode die begon met de Zonnekoning Louis Quatorze en die eindigde met de nederlaag van Napoleon bij Moskou en in Waterloo.

Engeland heeft daarna een eeuw lang de rol van wereldmogendheid nummer één van Frankrijk overgenomen, maar in Europa heeft haar machtsuitoefening zich beperkt tot handhaving van een evenwicht op het vasteland. Actief was Engeland vooral in de koloniën, meer in de grote wereld met andere woorden dan in Europa. Engeland heeft Amerika tot een grote mogendheid gemaakt om zich vervolgens met elegantie uit de overheersende positie in dat land terug te trekken. Het heeft een leidende rol gespeeld bij het wakker schudden van China en vooral van India als wereldmogendheden. Het aangezicht van Azië zoals we dat nu kennen is bepaald door het Verenigd Koninkrijk. Het werelddeel Australië en de eilanden van Nieuw Zeeland zijn volledig Brits.

Je zou kunnen zeggen dat Engeland in zekere aan zijn eigen succes ten gronde is gegaan. De Industriële Revolutie is in hoofdzaak een Engelse aangelegenheid geweest, maar dat succes heeft tot navolging geleid op andere plaatsen in de wereld en rond de eeuwwisseling was Duitsland in dat opzicht al over Engeland heen gegroeid. De Eerste en Tweede Wereldoorlog zijn door de geallieerden gewonnen maar die oorlogen gingen tussen Duitsland en de rest van de wereld. Dat de rest het won was op het nippertje.

Niet de traditionele mogendheden van Europa maar Amerika en Rusland hebben in de alliantie een beslissende rol gespeeld. In de eerste van de twee heeft Frankrijk nog hard gevochten maar in de tweede is het in een paar weken tijd onder de voet gelopen. Exit Frankrijk. Maar ondanks de totale verwoesting van Duitsland aan het einde van de laatste wereldoorlog is dat land nu al weer een halve eeuw de dominante mogendheid van West Europa.

Die dominantie is trouwens niet alleen economisch. Onder Merkel is er ook sprake van een moreel overwicht van Duitsland. Ik ben geen voorstander van haar immigratiepolitiek en verwacht er op den duur grote problemen van. Maar zij heeft Duitsland wel een ijzeren reputatie van fatsoen en ethisch besef bezorgd. Ik ben voor de oorlog geboren en heb op dit punt dus een indrukwekkende verandering meegemaakt bij onze oosterburen. Respect daarvoor kun je ze niet ontzeggen.

---

Dit artikel over Moreel leiderschap  verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.