DE WERELD NU

Machtsgreep vanuit Brussel wetenschappelijk onderbouwd

Eurogendfor, EP2019, EU-politie, Machtsgreep vanuit Brussel

De machtsgreep vanuit Brussel in de EU is wetenschappelijk onderbouwd door een promovendus in Tilburg. Maar verdere conclusies lijken te ontbreken.

Bijna vanzelfsprekend werd het door promovendus Maarten Stremler  niet zo geformuleerd zoals ik dat hier doe. In de titel van zijn proefschrift wordt het geformuleerd als zelfbeschikking lidstaten onder druk door opkomst constitutioneel toezicht EU. Maar het vereist weinig fantasie om te begrijpen wat hier gaande is, en dat dit bij geen van de EU-lidstaten vooraf de bedoeling van het lidmaatschap is geweest. Dat het ook onderschrijft dat het belangrijkste sentiment tijdens Brexit hiermee de facto wordt gelegitimeerd verwacht je niet snel ergens te lezen, maar is desondanks eveneens waar. De EU-laven meldden:

De Europese Unie houdt zich steeds nadrukkelijker bezig met de organisatie van het publieke gezag in de lidstaten. In de politieke en juridische strijd rondom de waarden van de Unie botst democratisch gelegitimeerde nationale besluitvorming op het rechtsstatelijke gezag van EU-instellingen. Dat concludeert rechtswetenschapper Maarten Stremler in zijn proefschrift Constitutional oversight in the Member States by the European Union dat hij op 30 april 2021 met succes verdedigde aan de Tilburg University.

Wat naar ik vermoed tevens ontbreekt is dat dit een linkse machtsgreep is die via het EUP zijn beslag krijgt. Want binnen dat EUP heeft een aantal fracties zich min of meer aaneengesloten tot een kongsi die alles binnen dat EUP naar zich toetrekt. Het is ook vanuit deze groepen dat de machtsgreep ten opzichte van Polen en Hongarije zich ontwikkelde.

Maarten Stremler onderzocht hoe de Europese Unie omgaat met lidstaten waarvan wordt beweerd dat ze de fundamentele waarden van de Unie schenden of dreigen te schenden. Tot deze waarden behoren menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en mensenrechten. De laatste jaren zijn deze waarden, en de rechtsstaat in het bijzonder, onderwerp geworden van politiek debat en juridische actie, met name als gevolg van controversiële ontwikkelingen in Roemenië, Hongarije en Polen. De regeringen in deze landen zouden de binnenlandse machtenscheiding ondermijnen, waaronder de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht.

Het is met name de vertaling van fundamentele waarden die het heikele punt is, en steeds meer worden zal. Domweg ook omdat dit iets is waartegen de EC – vaak op instigatie van het EUP met vergelijkbare overtuigingen overgoten – zich het minst zal verzetten.

Stremler bestudeerde hoe de meest relevante EU-instellingen in dit verband – de Europese Commissie, het Europees Parlement, de Raad van de EU en het Hof van Justitie van de EU – op deze ontwikkelingen hebben gereageerd.

Dit lijkt een onverwachte bijkomstigheid van de ever closer union, maar is dat niet. Wat we hier zien is een concentratie van macht volgens het model van de concentrische concentratie – een model dat voor historici bekender is dan voor de meeste politicologen. Curieus genoeg, omdat het een universele waarheid beschrijft, die we hier bewaarheid zien worden.

Als samenstellende delen van de machtspiramide van de EU is het daarom logisch als de lidstaten als eerste geknecht worden. Dat dat vanuit het EUP plaatsvindt is om eerdere redenen logisch. Niet alleen is het in het voordeel van het EUP als de macht van de EC toeneemt, en de macht van de lidstaten wordt beknot, maar tevens zien we zo waar dit heen gaat: naar een situatie waarin de volledige macht binnen de EU bij het EUP zal komen te liggen, en daaruit gedelegeerd wordt naar een commissie die daarmee het sluwst om gaat.

Op termijn zal dit de Raad van Regeringsleiders daardoor tot een onbetekenend orgaan reduceren. Mede omdat dit orgaan er graag in mee gaat, zolang dit op het eerste gezicht de regeringsleiders niet in de wielen rijdt. En inderdaad:

Verschil tussen instellingen
De vaststelling door de Europese Commissie en het Europees Parlement van constitutionele achteruitgang in een aantal lidstaten heeft een proces op gang gebracht waardoor lidstaten zich steeds vaker op Europees niveau moeten verantwoorden, zowel politiek als juridisch, voor maatregelen die voorheen als een nationale aangelegenheid werden beschouwd.
De Europese Commissie is meer en meer bereid om nationale maatregelen die ze in strijd acht met de rechtsstaat aan te vechten voor het Hof van Justitie. Het Hof op zijn beurt legt het bereik van het Unierecht ruim uit en stelt steeds specifiekere eisen aan de lidstaten. De Raad daarentegen is vooralsnog verdeeld, waarbij met name lidstaten uit Centraal- en Oost-Europa weinig noodzaak voelen om elkaar constitutioneel de maat te nemen.

Dat de EC zich steeds vaker met graagte laat opjutten door het EUP illustreert wat ik hierboven al schreef over de interactie tussen EUP en EC.

Strijd vooralsnog onbeslist
De opkomst van constitutioneel toezicht door de EU zet de zelfbeschikking van lidstaten onder druk, aldus Stremler. De EU heeft daarin namelijk nauwelijks expliciete bevoegdheden. Weliswaar noemen de Verdragen gemeenschappelijke constitutionele waarden, maar de betekenis van deze waarden blijft grotendeels ongespecificeerd. De inzet van de strijd, die grotendeels nog onbeslist is, betreft niets minder dan de richting en identiteit van het Europese project.

EU-basher, EP2019, Catalonië,, EUropa, EU-visie

En zo zie we als gevolg daarvan dat het zelfbeschikkingsrecht van de lidstaten aan een stevige erosie onderhevig is, en zal blijven. Dat dat speciaal in grote Oost-Europese staten wordt gevoeld heeft alles te maken met de periode van Russische heerschappij in het toenmalige Oostblok. Zij herkennen daarvan – door ervaringen wijzer geworden – de gevaren.


Meer over het verzet van Polen en Hongarije tegen deze ontwikkeling vindt u hier en hier respectievelijk.

2 reacties

  1. Dick Kraaij schreef:

    De vraag rijst waarom deze ex-Oostblokstaten ooit lid van die “EUSSR” in wording zijn geworden. Zijn ze gepaaid, gechanteerd of It Seemed Like A Great Idea At The Time?

  2. Grapjas schreef:

    @ Dick; verdediging tegen totalitair Rusland.
    Helaas voor hen blijkt dat ‘van de regen in de drup’.. Maar we gaan ze nog nodig hebben ten tijde van de ellende die komen gaat- deze linkse Brusselse dictatuur is niet voor niets haast aan het maken haar eigen troepen op te richten..