De discussie over levensbeëindiging kent vreemde aspecten, constateerde Toon Kasdorp na bestudering van de argumenten.

Ik heb  geprobeerd mij te verplaatsen in een arts die er geen bezwaar tegen heeft mee te werken aan een zelfmoord, mits wettelijke goedgekeurd, maar die wel weigert om een einde te maken aan het plantaardig bestaan van iemand die tijdig en schriftelijk heeft vastgelegd dat hij als een ontzielde mens niet leven wil.

Ik ben tot de conclusie gekomen dat dit standpunt met ethica niet veel van doen kan hebben, maar dat er hier sprake moet zijn van een ongewenste vorm van medische bureaucratie. Artsen leggen een eed af die ze verplicht het leven van mensen te beschermen. Die luidde in het oude Griekenland als volgt.

Ἀπόλλωνα ἰητρὸν, καὶ Ἀσκληπιὸν, καὶ Ὑγείαν, καὶ Πανάκειαν, καὶ θεοὺς πάντας τε καὶ πάσας, ἵστορας ποιεύμενος, ἐπιτελέα ποιήσειν κατὰ δύναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν ὅρκον τόνδε καὶ ξυγγραφὴν τήνδε. Ἡγήσασθαι μὲν τὸν διδάξαντά με τὴν τέχνην ταύτην ἴσα γενέτῃσιν ἐμοῖσι, καὶ βίου κοινώσασθαι, καὶ χρεῶν χρηίζοντι μετάδοσιν ποιήσασθαι, καὶ γένος τὸ ἐξ ωὐτέου ἀδελφοῖς ἴσον ἐπικρινέειν ἄῤῥεσι, καὶ διδάξειν τὴν τέχνην ταύτην, ἢν χρηίζωσι μανθάνειν, ἄνευ μισθοῦ καὶ ξυγγραφῆς, παραγγελίης τε καὶ ἀκροήσιος καὶ τῆς λοιπῆς ἁπάσης μαθήσιος μετάδοσιν ποιήσασθαι υἱοῖσί τε ἐμοῖσι, καὶ τοῖσι τοῦ ἐμὲ διδάξαντος, καὶ μαθηταῖσι συγγεγραμμένοισί τε καὶ ὡρκισμένοις νόμῳ ἰητρικῷ, ἄλλῳ δὲ οὐδενί. Διαιτήμασί τε χρήσομαι ἐπ’ ὠφελείῃ καμνόντων κατὰ δύναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν, ἐπὶ δηλήσει δὲ καὶ ἀδικίῃ εἴρξειν.

Οὐ δώσω δὲ οὐδὲ φάρμακον οὐδενὶ αἰτηθεὶς θανάσιμον, οὐδὲ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε. Ὁμοίως δὲ οὐδὲ γυναικὶ πεσσὸν φθόριον δώσω. Ἁγνῶς δὲ καὶ ὁσίως διατηρήσω βίον τὸν ἐμὸν καὶ τέχνην τὴν ἐμήν. Οὐ τεμέω δὲ οὐδὲ μὴν λιθιῶντας, ἐκχωρήσω δὲ ἐργάτῃσιν ἀνδράσι πρήξιος τῆσδε. Ἐς οἰκίας δὲ ὁκόσας ἂν ἐσίω, ἐσελεύσομαι ἐπ’ ὠφελείῃ καμνόντων, ἐκτὸς ἐὼν πάσης ἀδικίης ἑκουσίης καὶ φθορίης, τῆς τε ἄλλης καὶ ἀφροδισίων ἔργων ἐπί τε γυναικείων σωμάτων καὶ ἀνδρῴων, ἐλευθέρων τε καὶ δούλων. Ἃ δ’ ἂν ἐν θεραπείῃ ἢ ἴδω, ἢ ἀκούσω, ἢ καὶ ἄνευ θεραπηίης κατὰ βίον ἀνθρώπων, ἃ μὴ χρή ποτε ἐκλαλέεσθαι ἔξω, σιγήσομαι, ἄῤῥητα ἡγεύμενος εἶναι τὰ τοιαῦτα. Ὅρκον μὲν οὖν μοι τόνδε ἐπιτελέα ποιέοντι, καὶ μὴ ξυγχέοντι, εἴη ἐπαύρασθαι καὶ βίου καὶ τέχνης δοξαζομένῳ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐς τὸν αἰεὶ χρόνον. παραβαίνοντι δὲ καὶ ἐπιορκοῦντι, τἀναντία τουτέων

Een Engelse vertaling die ik ergens vond heb ik hier en daar wat aangepast en deze luidt nu:

“ I swear by Apollo Physician and Asclepius and Hygeia and Panaceia and all the gods and goddesses, making them my witnesses, that I will fulfill according to my ability and judgment this oath and this covenant:
To hold him who has taught me this art as equal to my parents and to live my life in partnership with him, and if he is in need of money to give him a share of mine, and to regard his offspring as equal to my siblings and to teach them this art – if they desire to learn it – without fee or agreement; to share precepts and give oral instruction and all the other learning to my sons and to the sons of him who has instructed me and to pupils who have signed an agreement to that effect and have taken an oath according to the medical law, but to no one else.

I will apply dietetic measures for the benefit of the sick according to my ability and judgment; I will keep them from harm and injustice.

I will neither give a deadly drug to somebody on request of anybody else, nor will I give advice to a fatal effect. Similarly I will provide to no woman an abortive instrument. In purity and holiness will I guard my life and my art.

I will not act as a surgeon, not even with kidney patients, but withdraw in favor of such men as are specialists in this work.

Whatever houses I may visit, I will do it for the benefit of the sick, keeping free of all intentional injustice, of all mischief and more particularly of sexual relations with both female and male persons, be they free persons or slaves.

What I may see or hear in the course of the treatment or even outside of the treatment in regard to the life of men, which on no account must become known, I will keep secret, holding such things shameful to be spoken about.

If I fulfill this oath and do not violate it, may it be granted to me to enjoy life and art, being honored with fame among men for all time to come; if I transgress and swear falsely, may the opposite be my lot.

Bij de KNMG is die eed intussen beperkt tot de navolgende zinnen:

“Ik zweer/beloof dat ik de geneeskunst zo goed als ik kan zal uitoefenen ten dienste van mijn medemens. Ik zal zorgen voor zieken, gezondheid bevorderen en lijden verlichten. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Ik zal aan de patiënt geen schade doen. Ik luister en zal hem goed inlichten. Ik zal geheim houden wat mij is toevertrouwd. Ik zal de geneeskundige kennis van mijzelf en anderen bevorderen. Ik erken de grenzen van mijn mogelijkheden. Ik zal mij open en toetsbaar opstellen, en ik ken mijn verantwoordelijkheid voor de samenleving. Ik zal de beschikbaarheid en toegankelijkheid van de gezondheidszorg bevorderen. Ik maak geen misbruik van mijn medische kennis, ook niet onder druk. Ik zal zo het beroep van arts in ere houden.

Zo waarlijk helpe mij God almachtig.

De nieuw tekst van die eed[1] geeft weinig aanknopingspunten voor het standpunt dat de KNMG nu in wil gaan nemen tegenover euthanasie van de hopeloos dementen. Dat doet de Griekse formule wel. Ik heb de betreffende passage  in de Engelse en Griekse teksten gearceerd. Ik zou me kunnen voorstellen dat artsen die deze oude eed hebben gezworen wel even aarzelen. Maar al sinds 1878 staat er niets meer in die eed dan dat de arts zijn vak naar beste vermogen zal uitvoeren, zijn mond zal houden over wat hij van zijn patiënten te weten komt en dat hij de wet zal gehoorzamen. Nederlandse artsen met bezwaren vanwege een oudere eed zijn er niet meer.

Er bestaat alleen nog een traditie dat artsen er zijn voor het behoud en niet voor het beëindigen van leven. De nieuwe eedformule van 2003 is er gekomen juist omdat men de wet op de euthanasie wilde accommoderen. Waarom de KNMG nu op dat ene punt terug wil treden en mensen die met goede reden een eind willen maken aan hun leven de benodigde medische hulp willen onthouden is niet meer te volgen. 

---

1. Persoonlijk heb ik niets met de belofte. ‘Dat beloof ik’ klinkt onnozel. Als men het ritueel van de eed wil vermijden, omdat men niet in God gelooft of juist omdat God het verboden zou hebben, zeg dan: dit is mijn plechtige gelofte. Dat klinkt tenminste nog.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp