Het klappen van het polderoverleg betekent dat een nieuw kabinet moet gaan regeren. Echt regeren. Daar leek men tijdens deze kabinetsformatie nog niet eerder over te hebben nagedacht, zodat opnieuw de kans op VVD-CDA-D66-ChristenUnie verder afneemt.

Langzamerhand krijg je het gevoel dat de kans van D66 om dingen te regelen voorbij begint te gaan. Het getij verglijdt, is eigenlijk al vergleden. Want nu het nieuwe kabinet zelf aan de slag moet met het bepalen van een economisch beleid zonder aan het handje van de sociale partners te kunnen lopen, wordt de sociaaleconomische opstelling van de partijen plotsklaps weer belangrijk. Daarmee is de basis voor de levensbeschouwelijke hervormingen die D66 wil opnieuw smaller geworden, omdat het politieke spel nu verandert.

Bij aanstaande confrontaties met de vakbeweging zal D66 niet instinctief geneigd zijn de vakbonden te steunen, maar anderzijds wordt haar positie van meest linksige partij in een kabinet Rutte3 hierdoor niet eenvoudiger. Juist bij D66 en CDA zal de vakbeweging proberen een voet tussen de deur te krijgen als er inderdaad een hete herfst voor die deur zou staan. Zover is het nog niet, maar de opstelling van de FNV die verder praten met de werkgevers voorlopig afwijst suggereert dat er zoiets aan moet zitten te komen.

Kansen voor de SP
Op de achtergrond speelt hier mee dat binnen de SP stemmen opgaan voor een hardere confrontatie via de vakbeweging. Om de FNV definitief en voor iedereen zichtbaar over te nemen nu de PvdA op apegapen ligt en wellicht toe is aan opheffing. Succesvolle acties onder aanvoering van de SP zouden die partij kunnen revitaliseren en haar definitief helpen de laatste restjes van de PvdA op te ruimen. Het is niet voor niets dat Emile Roemer blij is met het klappen van het polderoverleg: in dat polderoverleg was de invloed van de SP heel beperkt, terwijl in een actieperiode de actievoerders van de SP zouden kunnen schitteren en daarmee aan invloed winnen.

Roemer zei gisteren dat een sociaal akkoord over de arbeidsmarkt niet in schimmige achterkamertjes moet worden gesloten.

Roemer vindt dat de strijd over fundamentele tegenstellingen in het openbaar, in de Tweede Kamer, moet worden uitgevochten, “Want anders herkent niemand zich meer in de politiek.” Hij is blij dat het erop lijkt dat dit nu inderdaad gaat gebeuren.
De SP-voorman vindt dat Nederland niet moet worden bestuurd “als een saaie vereniging waarin iedereen het met elkaar eens is”, “Zonder botsende visies en zonder politici die het debat op het scherpst durven te voeren, wordt de politiek een voetnoot bij de modellen van het Centraal Planbureau”, zei hij in Nieuwspoort. “Dat is voor mij een horror-scenario.”

Uiteindelijk worden alle akkoorden in achterkamertjes gesloten, dat is nu eenmaal de plek waar de rekenmachines uit de binnenzakken worden gehaald. Maar daar gaat het hem niet om; wat Roemer wil is scherpere tegenstellingen. Want daarbij gedijt de SP, en kunnen en passant de laatste restanten van PvdA-invloed in het poldermodel worden opgeruimd. Mariette Hamer van de SER lijkt een belangrijk doelwit te gaan worden.

Over de kabinetsformatie
Alles bijeen geen klimaat waarin de levensbeschouwelijke conflicten tussen D66 en CU-CDA veel kans zullen krijgen te worden geregeld. Dat de Kamer van Zalm opheldering wil over de voortgang van de formatie laat ook weer eens zien dat de regie van de formatie niet bij de Kamer thuishoort. Dat die regie traditioneel bij het staatshoofd lag had een reden: er speciaal iemand voor aanstellen is ondoenlijk, en als het staatshoofd in staat blijkt een naar buiten toe neutrale rol te spelen dan is dat beter voor iedereen. Zeker na het aftreden van koningin Beatrix, in zekere zin dat gedwongen was door een bedekte koningskwestie na de formatie van 2010 – wat toen gebeurde kon niet herhaald worden op straffe van de afschaffing va de monarchie.

Na de uitgebreide formatie van afgelopen zomer zou de Kamer er goed aan doen die eigen nieuwe rol nog eens tegen het licht te houden en haar eigen falen ruiterlijk te erkennen en het primaat in de formatie terug te plaatsen bij het staatshoofd. Want ook al gaat het instinctief in tegen de gedachte van democratische vernieuwing. Het gedoe van deze zomer kan niemand gelukkig hebben gemaakt.