De kabinetsformatie is nu drie maanden op weg en er is pas één variant onderzocht.

De eerste helft van deze inleidende zin is een parafrase van wat premier Rutte gisteren zei, en hij heeft gelijk. Er is pas één mogelijke variant goed onderzocht, en die is nu bestempeld tot doodlopende steeg. Om partijpolitieke redenen van GroenLinks, overigens. Maar de tweede helft van deze zin is in feite een beschuldiging van slampamperigheid – wie na drie maanden pas één variant heeft onderzocht en besproken, kan niet zeggen dat hij er hard aan getrokken heeft. Ook al was het om vriend Pechtold te wille te zijn. Wie zich politiek in laat met GL is zelf verantwoordelijk voor zijn daden. Hoe verantwoordelijk dat is, daar is Rutte nu achter. Daarom was dit tien weken tijdverlies.

Opvallend feit blijft dat GL er nooit heel veel enthousiasme en belangstelling voor heeft getoond. Onderhandelen was leuk en strelend, maar het moest niet serieus worden. Dat Pechtold daarmee wilde regeren zegt meer over de man en zijn eigen belangen dan over reële mogelijkheden. Dat Pechtold en passant de enige andere serieuze middenvariant om zeep hielp door een schofterige behandeling van Segers van de CU kun je niet beschouwen als tijdwinst – de ChristenUnie staat nog steeds geparkeerd aan de stoeprand van het Binnenhof.

Dat Rutte zich nog vóór geen enkele variant heeft uitgesproken, en in feite wacht op wat hem toegeworpen wordt, is eveneens beschamend. Zijn eigen partij zou daartegen in opstand dienen te komen, want Mark heeft het wel over regeren, maar niet over ideeën. Wie met (bijna) iedereen wel regeren wil, is niet anders dan het zetbaasje van andermans gedachten. Best mogelijk dat Rutte dat een prettige positie vindt, maar zijn partij zou zich er ongemakkelijk bij moeten voelen.

Maar het gaat er nu niet om dat het al drie maanden duurt – het gaat er om dat er na drie maanden nog geen serieus moment is geweest tijdens deze formatie. Veel geschuifel en gesteun over een ‘ingewikkelde puzzel’. Prutsers. Waar het vooral om gaat is dat iedereen graag regeert, maar ook graag zijn electorale flanken afdekt om een volgende keer opnieuw van belang te zijn. Ooit moeten de partijen die nu groot genoeg zijn om van belang te zijn voor de formatie weer krimpen – en dat ziet men met angst en beven tegemoet. Het lot van de PvdA, die op een tijdlijn van circa 1990 tot heden uiteenspatte in vier partijen (SP, PvdA, 50Plus, DENK), een groep partijpolitieke daklozen (Nieuwe Wegen etc) en een electoraat dat verder trok naar PVV, D66 en GL, is hun angstbeeld. Rutte zei daarover gisteren ook dat ‘de partijen zich niet door angst voor de peilingen moeten laten leiden’.

Opnieuw zullen dit woorden zijn geweest met de PvdA in het achterhoofd. Volgend jaar zijn er gemeenteraadsverkiezingen, en als de formatie nog iets langer duurt worden die gemeenteraadsverkiezingen tegelijk een waarderingscijfer voor het resultaat van de formatie. Dat kan de VVD zich veroorloven, maar de PvdA niet. Die laatste partij zag haar val in 2014 ingeleid met een grote verkiezingsnederlaag die haar positie in de gemeenten wegspoelde. Als die positie komende keer niet tenminste een beetje wordt hersteld is de PvdA toast. De machtsbasis van de PvdA heeft altijd in de gemeenten gelegen, niet in de Tweede Kamer. Als zij dat niet herstellen kan is zij definitief reddeloos, gedoemd te eindigen zoals eens haar afsplitsing DS’70.

Desondanks is het onvermijdelijk dat de PvdA weer aan tafel wordt gesleurd. Met zijn kritiek op Klaver gisteren heeft Asscher zich zelf in de wielen gereden, want het heeft hem ontdaan van veel mogelijke smoezen om niet te hoeven regeren. Inhoudelijk zijn er geen beletsels meer overgebleven, slechts de nederlaag van 15 maart beklijft. Als het landsbelang roept, valt daar moeilijk nee tegen te zeggen, zal Asscher van Buma te horen krijgen. Het is de keiharde logica van regentesk Nederland.

Nieuwe verkiezingen, zoals het FvD per motie eiste, gaan er voorlopig niet komen. Niet alleen dat FvD en PVV er garen bij zouden spinnen, maar alle nu onderhandelende partijen – met uitzondering van het CDA – zouden er slechter van worden. Je hoeft geen helderziende te zijn om te beseffen dat dat er dit jaar in geen geval nog in zit. En volgend jaar zijn de gemeenteraadsverkiezingen.