De voorzittersverkiezing van de Tweede Kamer gisteren was een spektakel dat de toeschouwers nog lang zal bijblijven. Er werden veel stappen gezet met een hoge symboolwaarde. En zoals dat een goed Shakespeare-drama betaamt, zat het vol dubbele bodems, verborgen betekenissen en valkuilen waar de argeloze acteurs bij herhaling pontificaal in tuinden. Tot vermaak en afgrijzen van het publiek, al zal niet al het drama volledig aan de toeschouwers besteed zijn geweest.

Onbewust van hun vreselijk lot, speelden de spelers hun spel.

Dat gisteren in de Tweede Kamer een drama van epische proporties werd opgevoerd kun je moeilijk ontkennen. Wie het nog eens wil teruglezen, moet het Liveblog dat ik er over bijhield maar eens op naslaan. Mijzelf trof, teruglezend, hoezeer ik het schreef vanuit het perspectief van de naïeve gedachte dat het om een competentiestrijd ging, een discussie over wie de meest geschikte kandidaat was.

De strijd tussen de kandidaten Arib, Elias en Van Toorenburg was inderdaad een strijd om wie de meest geschikte kandidaat was, maar met politieke boventonen die allesoverheersend waren. Dat Martin Bosma (PVV) technisch gezien veruit de meest geschikte kandidaat was, maakte deze verkiezing en de manier waarop er mee werd omgegaan tot een politiek debat van allen tegen één, waarbij de handschoenen slechts op één moment uit gingen.

Dat de VVD mevrouw Arib om diverse redenen niet zag zitten, en daarom de alom als nog minder geschikte kandidaat beschouwde Ton Elias naar voren schoof, was niet alleen duidelijk een politiek geladen zet, maar bovendien van een enorme domheid. Duidelijk was dat Elias alleen gekozen kon worden middels uitgebreid politiek handjeklap vooraf. Dat dat niet had plaatsgevonden maakte de wijze waarop de gehele voorstelling werd voorbereid al duidelijk. Dat in de eerste – vrije – stemronde de naam van PvdA-Kamerlid Roos Vermeij tweemaal genoemd werd, terwijl die zich geen kandidaat had gesteld, was een indicatie van de politieke dwang die achter deze verkiezing zat. Toen het CDA zich daartoe bekeerde nadat haar eigen kandidaat Van Toorenburg na de derde ronde afviel, deed dat de deur in het slot vallen. Elias was immers de enige kandidaat van wie Arib het op competentie ruim won.

Zal Arib een competente voorzitter zijn? Het is een vraag die nu niet aan de orde mag komen. Dat ze nu na 18 jaar Kamerwerk het voorzitterschap als beloning vervullen mag, zegt veel over hoe de PvdA door de jaren heen met haar is omgegaan: als met een uithangbord. Het is voor haar te hopen dat de schim van de verkiezing gisteren haar voorzitterschap niet zal overschaduwen.

Dat de deelname van Martin Bosma de voorzitterskeus gisteren maakte tot een politiek gevecht met boventonen van competentie, maakte de verkiezing gisteren tot een drama dat een voorstelling van 8 uur lang rechtvaardigde. Zowel op Twitter als in de reacties onder het Liveblog kwam geregeld de vraag terug naar de tactische beweegredenen achter de stap van Bosma zich te kandideren. Ik ben er nog niet helemaal over uit, maar ik denk dat Bosma’s uiteindelijke beslissing werd ingegeven door wellicht dezelfde naïviteit als die ik hierboven van mijzelf beschreef: dat het uiteindelijk zou moeten gaan om competentie, en dat wie er een politiek spel van maken wilde, dat de wereld dan maar tonen moest.

Hetgeen dan ook gebeurde. Het is verre van onmogelijk dat Geert Wilders ook de tactische en strategische mogelijkheden nooit uit het oog verloor, maar de uiteindelijke stap was naar mijn gevoelen van Martin Bosma zelf. Eerder schreef ik er al over, dat om kansrijk mee te doen ik er vanuit ging dat hij van tenminste dertig tot veertig Kamerleden voorafgaande steun zou moeten hebben. Aangezien dat zich op geen enkel moment materialiseerde, kun je veilig stellen dat die er ook nooit is geweest.

Was het daarom Don Quichotterie? Eerder deed het in alles denken aan het meest indringende verhaal uit de verhalenbundel I Robot van Isaac Asimov, waarbij de hoofdpersoon (een robot) zichzelf dodelijk en onomkeerbaar saboteren laat, om als mens geaccepteerd te kunnen worden. Dat Bosma refereerde aan zijn functioneren als dat van een robot, waarbij persoonlijke overtuigingen geen rol konden en zouden spelen, was de klip die de Kamerleden tot hun eigen zelfgenoegzaamheid tijdens de bevraging van de kandidaten moesten zien te beklimmen. Het was het enige vlijmscherpe politieke moment gisteren.

Dat juist het CDA daarbij het voortouw nam, zou je met Bijbelse citaten in de hand vernietigend kunnen bespreken. Een futiele exercitie. Waar het om ging, was dat de angst voor wat zou kunnen zijn of komen het won van de wil om de beste kandidaat te kiezen. De ultieme ironie, dat dat immer is waarvan PVV’ers bij voortduring beschuldigd worden, ontging de politieke actoren volledig.

Cultureel diskwalificeerde de gehele Kamer zich gisteren weer eens totaal. Het wordt al bijna een gewoonte.