De moeilijkheden van de EU liggen steeds vaker op straat. Tussen die problemen duiken soms ook nieuwe plannen op, juist omdat ook die met de oude problemen verbonden zijn. Desintegratie ligt op de loer.

Het nieuws van vandaag is dat de EU “wapens wil gaan ontwikkelen (NOS Teletext, zie onder)”, Brussel miljarden wil voor Europese wapens (Volkskrant) of zoals Elsevier het stelt: EU wil een militaire ‘supermacht’ worden.

Het is allemaal wat pathetisch, maar tussen de regels door zien we nog wat van het gespartel van een Europese Commissie die de greep op de gebeurtenissen al lang volledig verloren heeft.

ondanks dat Duitsland en Frankrijk het Europese defensiefonds steunen, kan uit andere EU-lidstaten kritiek worden verwacht, omdat ze geen soevereiniteit willen opgeven. Ook het Europees Parlement is kritisch: die instantie is tegen EU-geld voor het produceren van wapens.

Dit zijn voorstellen uit wanhoop. Er is geen duidelijke aanleiding, hoogstens dat de EU uiteen valt. Om dan van de lidstaten te vragen om instemming met een gezamenlijk leger lijkt niet de aangewezen weg: lidstaten zullen die troepen in de nabije toekomst liever binnen de eigen grenzen en onder eigen gezag hebben.

Valt de EU werkelijk uiteen? Het is niet alleen de commotie rond de Brexit-onderhandelingen die dat aangeeft, maar meer nog de aanstaande afschaffing van de euro. Zelfs ECB-chef Draghi zag het even niet meer zitten eerder deze week. Anders valt niet te verklaren dat hij de euro en de eurozone omschreef als broos. Dat staat immers vrijwel gelijk aan een erkenning van falen van de gemeenschappelijke munt, en dergelijke erkenningen neigen ertoe vrijwel onmiddellijk bewaarheid te worden. Maar zondag aanstaande is het Italiaanse referendum, en de nasleep zou voor de euro inderdaad vernietigend kunnen zijn. En onthoud wel: de euro is lang gezien als het cement dat de EU bijeen zou moeten houden. Haar onttakeling zou het proces van desintegratie in ieder geval voor iedereen zichtbaar maken.

En dan is er nog de eeuwige spanning tussen EC en de lidstaten over wie het voor het zeggen heeft. Een discussie waarbinnen ook het EP nog een ietwat amorfe rol vervult. Mooi actueel voorbeeld is hoe men zich tegenover Turkije moet opstellen. Het EP heeft gestemd voor afbreken van de onderhandelingsgesprekken. Daar maakte de EC van dat men die onderhandelingsgesprekken voorlopig zou pauzeren, maar weigerde een formeel einde te verkondigen. Vandaag heeft Angela Merkel via een Bondsdagfractievergadering van haar partij laten weten dat het schluss moet zijn: geen nieuw hoofdstuk in de onderhandelingen met Turkije. Dat de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Koenders daar op liet volgen in de EU te zullen pleiten voor schorsing overleg met Turkije is voor de statistiek en (NL)binnenlands gebruik – de regering zit nog steeds in haar maag met de lawaaimakers van DENK en hun achterban die zich afgelopen zomer harder dan verwacht roerden.

Opnieuw is dit allemaal geen teken van een vitale eenheid die heel Europa vertegenwoordigt. Het zijn bikkelende politiekertjes die op zoek zijn naar wat voor henzelf het beste is. Dat de EC onder leiding van Juncker zijn langste tijd wel heeft gehad lijkt evident – de recente geruchten dat Mark Rutte zich al warm loopt het stokje over te nemen is daarvan een prima voorbeeld. Heeft hij daarop kans? Dan moet de EC wel heel snel vallen, want als Rutte eenmaal premier af is, zal niemand nog belangstelling voor hem hebben. Recente gebeurtenissen laten zien dat de EU een voorkeur heeft voor het installeren van zittende gezagsdragers als nieuwe leider – al was het maar om te voorkomen dat men een te grote reservebank kweekt.