Het waarheidsgehalte van media
Hoe betrouwbaar zijn de media voor als je iets weten wilt? Is nepnieuws vooral een internet-dingetje? Dit betoog van Toon Kasdorp zal u niet gerust stellen.
Wanneer een krant rapporteert wat iemand gezegd heeft, dan begrijpt de lezer dat meestal als een rapportage van de onderliggende feiten: x, die men interviewt, zegt bijvoorbeeld dat het regent. Dan neem je aan dat het regende, ook al zou je uit eigen ervaring eigenlijk hebben kunnen weten dat dit op de betrokken plaats en tijd praktisch onmogelijk was. Een krant heb je voor de informatie. Als je bij alles wat je daar leest moest gaan nadenken of het wel waar was of niet, dan nam je liever een puzzelboek.
Tegelijk weet je uit eigen ervaring dat het maar zelden precies klopt als de krant iets vertelt waar je zelf bij geweest bent of waar je meer vanaf weet dan een journalist, omdat het tot je vakgebied hoort.
Vroeger hadden kranten systemen om te checken of het waar kon zijn waar hun journalisten mee aankwamen en bovendien hadden ze de gewoonte om feiten zorgvuldig gescheiden te houden van het commentaar. Het commentaar stond in hoofdredactionele artikelen in een herkenbaar kader. Wee de journalist die met de feiten knoeide of zijn eigen commentaar door het nieuws mengde.
Dat is al lang niet meer zo. Toen koningin Beatrix daar eens een opmerking over maakte – de leugen regeert – zei men niet: zij kan het weten, want van alles wat er in krant komt over de politiek weet zij gemiddeld meer dan ieder ander. Men riep: Censuur! Het past de Majesteit niet zich hier over uit te laten. Dat was dom – men had haar dankbaar moeten zijn voor de waarschuwing.
Er horen nieuwe en effectievere systemen te komen om de nauwkeurigheid te controleren van de berichtgeving, systemen die tegelijkertijd het nieuws niet onnodig vertragen. Met moderne computerprogramma’s moet het mogelijk zijn om snel de meeste fouten eruit te zeven die dagelijks worden gemaakt. Waarom geven de gezamenlijke nieuwsdiensten of de media een bureau geen opdracht om zo’n systeem te ontwerpen? Dat betaalt zich zelf.
Het Hutton-Report heeft indertijd korte metten gemaakt met het interne controle apparaat van de BBC, toch ooit het meest betrouwbare nieuwsmedium van de westerse wereld. Media zouden er een eer in moeten stellen betrouwbaar te zijn in hun berichtgeving en alles te doen om fouten daarin te voorkomen.
Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp
Meer van Toon Kasdorp op Veren of Lood vindt u hier.
Dit bericht is inmiddels een jaar oud en in dat jaar is het alleen maar veeeeel erger geworden!
Ik vond dit een mooie zin: “Tegelijk weet je uit eigen ervaring dat het maar zelden precies klopt als de krant iets vertelt waar je zelf bij geweest bent of waar je meer vanaf weet dan een journalist, omdat het tot je vakgebied hoort.” Dat klopt namelijk als een bus. Dan gaat het vaak om kleine, vergeeflijke fouten. Het probleem zit hem in de structurele afwijkingen van de waarheid voor zover die bestaat. Dat is met name het geval in een wereld die complexer wordt doordat we steeds meer op elkaars lip zitten. Hele en halve onwaarheden kunnnen simpelweg niet meer worden weggewoven.
Het interesseert ze blijkbaar niets, zowel lezers niet als de hoofdredactie. Claas Relotius kon zes jaar lang ongestoord zijn sprookjes vertellen bij Der Spiegel. Spiegellezers zullen dan ook wel de domste Duitsers zijn en de redactie de meest incompetente.
Vandaag was Trump weer bezig om journalisten de mantel uit te vegen.
Hij heeft groot gelijk. Verslaggevers, veel in ieder geval, zijn heel erg vooringenomen en niet in staat dingen objectief te onderzoeken.
Hoewel grotendeels correct wil ik er toch een kanttekening bij plaatsen.
Kranten waren ooit voor het nieuws en hadden een apart deel voor de (hoofd)redactionele commentaren. Maar de zaterdag krant had vaak achtergond informatie en meer diepgaande stukken.
De opkomst van de technologie heeft er mede toe geleid dat men als afnemers van nieuws eist dat er bijna van minuut tot minuut actueel nieuws wordt gebracht. Dat leidt tot problemen omdat iedereen zich nu haast om er maar meteen bij te zijn en dat gaat ten koste van de kwaliteit. Niemand heeft (of neemt) meer tijd om accuraat te zijn omdat het de race is om de eerste te zijn.
Daarnaast komt het feit dat door de enorme vlucht van technologie het nieuws van overal ter wereld direct geconsumeerd wordt. Men wil niet langer morgen horen over een aardbeving aan de andere kant van de wereld, het moet nu, nu, nu.
Het kan ook worden gezien in de afname van week- en maandbladen. De consument wenst het nu, nu, nu. Diepgang is veel minder belangrijk dan de hoofdlijn te horen lijkt het wel.
Het is gewoon onmogelijk om alles per direct te verslaan zonder fouten te maken.
Ik kan me de tijd nog herinneren dat het als een probleem en blamage werd gezien als kranten er duidelijk naast zaten en dat dergelijke zaken duidelijk werden vermeld in de volgende editie. Als men dat nu nog steeds zou doen dan zouden er iedere dag 2 pagina’s met correcties moeten worden geplaatst.
Dat wil niet zeggen dat ik het eens ben met de gang van zaken, slechts dat ik vaststel dat het heel erg moeilijk zal zijn om deze gang van zaken te veranderen. Ieder dagblad dat gaat proberen 1 of 2 dagen later te komen met ‘nieuws’ dat weliswaar correct is maar dagen achterloopt zal binnen de kortste keren van het toneel verdwijnen.
@Dries Bovenkamp.
Dat is een probleem dat nog eens bovenop het bovenstaande komt. Journalistiek is niet langer onafhankelijk. Sterker nog, veel journalisten zien zichzelf niet meer als verslaggevers, maar als leiders in de opinie of zelfs als opinievormers. Het gaat hen niet zozeer om het verslaan van de feiten alswel om het weergeven van de ‘gewenste’ politiek correcte versie.
Bij de Telegraaf is dat bijna altijd het geval als Trump ter sprake komt. Behalve als Leon de Winter aan het woord is. Hij is gewoon een verademing wat de artikelen over de USA betreft.