Onbekend maakt onbemind, zegt het spreekwoord. Maar de realiteit gaat verder dan dat. Dat heeft grote gevolgen voor de manier waarop een maatschappij – ook de onze – functioneert.

Wie denkt dat ik nu een uitgebreid pleidooi ga houden voor een ruimhartiger acceptatie van de culturen die de afgelopen veertig jaar het land zijn binnengekomen moet ik teleur stellen. Sterker nog, dat immigranten huiverig zijn de cultuur van het hen ontvangende land te omarmen is een mentaliteitsprobleem dat ernstige gevolgen kan hebben – die we dan ook dagelijks om ons heen zien. Nieuwkomers die zich niet aanpassen maar aanpassing van de autochtonen verwachten gedragen zich als veroveraars – ingewikkelder is het niet.

De maatschappelijke angst voor het onbekende manifesteert zich altijd als een zeker conservatisme. Is een maatschappij daarom per definitie conservatief? Mij lijkt van wel, de aandrang tot verandering om de verandering is een gevolg van het werk van moderne marketingspecialisten, die ons aanpraten dat we achter gaan lopen als we niet voortdurend met de nieuwste mode mee doen. Daarmee dienen ze echter alleen een economisch belang, sociaal zijn er maar weinigen mee gediend.

Het woord modern in de alinea hierboven gebruik ik denigrerend, in hoeverre dat terecht is moet u zelf maar bepalen. Maar denk eens terug aan de afgelopen veertig jaar, en wat u allemaal is aangesmeerd met een beroep op het allerlaatste modieuze dat u bezitten moest om up-to-date te zijn. Het interieur dat u vorig jaar aanschafte is als het tegenzit dit jaar al verouderd, want zóóó 2016. Uw (over)grootouders hebben wellicht de Art Déco-periode nog meegemaakt. Slimme mensen richten hun huis daarmee nu ook nog in, want dan kun je zeggen dat die stijl je gewoon bevalt.

Dergelijke stijlperiodes duurden al snel langer dan tien jaar – kom daar nog maar eens om tegenwoordig. Art Nouveau liep van circa 1890-1910, Art Déco liep midden jaren twintig door tot circa de jaren vijftig. Stijlperioden gingen vroeger veel langer mee. Na de jaren vijftig heb je een veelheid van stijlen gehad, waarvan niemand zich nog goed herinnert wat de onderscheidende kenmerken waren. Behalve dat de spullen uiterlijk barok en kwalitatief weinig blijvend waren. Modern, Pop Art, Hippie, Punk en ga zo maar door. Het is een mengelmoes van ideetjes geweest die vaak aanhingen tegen de cultuur van de popmuziek van dat moment. Die muzikale mode veranderde trouwens nog sneller dan popjournalisten ze verzinnen konden. Maar maatschappelijk bleef er weinig van hangen.

Wat maatschappelijk wel bleef hangen is ons conservatisme als het gaat om grote sociale veranderingen. De popcultuur bevredigde misschien het modegevoel van enkelen, maar met de jaren verlies je daar je belangstelling voor. Politiek willen we echter nog steeds niets anders dan terug naar een vertrouwd gevoel. Door die steeds sneller veranderende modebeelden is dat nog versterkt.

Dat politici dat over het algemeen niet begrijpen, en voortdurend op jacht zijn naar verandering die niet automatisch een verbetering in houdt begint een probleem te worden. Het woord progressief is al bijna een scheldwoord. We zijn aan rust en verwerking van decennia voortgaande veranderingen toe. Zelfs Wouter Bos lijkt dat door te krijgen. Alleen ‘de jeugd’ schijnt daar anders over te denken. Dat is dan jammer; ooit worden ze oud genoeg om het te snappen. Dat ze vanaf hun achttiende stemrecht hebben is al erg genoeg.