Het progressivisme als uitvloeisel van het humanisme heeft wel zo het een en ander teweeg gebracht in de wereld. Dat heeft twee kanten.

Toen de Whigs in Engeland de macht in handen kregen was het op termijn gedaan met het kolonialisme en de slavernij. Beide waren gebaseerd op een ongelijkheid tussen blanke Europeanen en de gekleurde volkeren, een ongelijkheid die op den duur wel in strijd moest komen met de humanistische uitgangspunten van de liberalen. Toch pleitte de Volkskrant een jaar of tien geleden nog tegen de onafhankelijkheid van de Bovenwindse Eilanden met het argument dat goed bestuur beter is dan onafhankelijkheid. En helemaal ongelijk had de krant daar niet in, zoals intussen wel gebleken is.

Zestig jaar eerder gebruikte de conservatieve katholieke politicus Charles Welter dezelfde argumenten om een overhaaste onafhankelijkheid van Nederlands Indië te remmen. De geschiedenis heeft hem intussen tot op grote hoogte gelijk gegeven: Indonesië is beslist niet beter van geworden van zijn vroege onafhankelijkheid. De dekolonisatie die hals over kop heeft plaats gevonden is niet alleen in Indonesië, maar eigenlijk overal in Azië en in Afrika een fikse ramp geworden.

Wie er profijt van hebben getrokken zijn de voormalige kolonisatoren, vooral voor zover die hun posities zonder oorlogen hebben opgegeven. Ze hebben allemaal een welvaartssprong gemaakt, zodra ze de last van de niet-westerse economieën kwijt waren. In de koloniën zelf verdween door de dekolonisatie veel van de bestaande infrastructuur en raakte de handhaving van het recht en de interne en externe vrede in het slop.

Gelijk hebben is niet hetzelfde als gelijk krijgen en een pleidooi voor voortzetting van vreemd bestuur in landen die aan zelfbestuur nog niet toe zijn, is een pleidooi aan dovemans oren. Kolonisatie is zo in strijd met de grondbeginselen van de moderne westerse samenleving dat het zijn eigen ondergang in zich heeft gedragen. Naarmate de gekoloniseerde landen Europeser werden nam het verzet tegen Europa er toe. Zo was dat twee eeuwen eerder ook in Noord Amerika gegaan.

Handhaving van de status quo was geen reëel alternatief meer voor de gevolgen van de dekolonisatie. Portugal heeft het geprobeerd, maar de koloniale oorlogen die er het gevolg van waren hebben beide partijen – Angola en Mozambique aan de ene en Portugal aan de andere kant – weinig goed gedaan. De tijd van de vreemde overheersing was voorbij en of de gevolgen nu goed of slecht waren, voorbij is voorbij.

De kritiek op Portugal voor haar koloniale oorlogen was in de rest van de westerse wereld hevig. Toen in beide Afrikaanse landen na de dekolonisatie burgeroorlogen uitbraken die in bloedigheid alles in de schaduw stelde wat onder Portugees gezag was gebeurd, hoorde je daar hier eigenlijk niemand over hier. Portugal discrimineerde niet in zijn koloniën en paste geen apartheid toe. Net als Brazilië had Angola een belangrijke groep Europees opgeleide mensen van gemengd ras, die in het land al lang vóór de dekolonisatie een belangrijke rol speelden. Deze groep van een half miljoen mensen, net zo autochtoon als alle andere Angolezen, is later in zijn geheel het land uitgezet en voor een groot deel berooid in Zuid Afrika aangekomen. Ethnic cleansing op een schaal als in Kosovo en Bosnië heeft plaats gevonden, maar zonder kritiek van de media in Europa.

Bewegingen als de kolonisatie en de dekolonisatie zijn niet te beschrijven in categorieën van goed of slecht. Het zijn massale gebeurtenissen, bijna biologisch in hun betekenis en hun uitwerking. Of de resultaten ervan positief of negatief gewaardeerd horen te worden heeft weinig van doen met de gang van zaken.

Maar even terug nog naar die Bovenwindse Eilanden. Dat Nederland nog enige invloed heeft op de Antillen komt door twee omstandigheden: zolang de band bestaat kun je vanuit de west naar Nederland emigreren. Dreigt er op de eilanden een faillissement van de overheid, dan springt Nederland bij. Was dat anders dan waren de Antillen al veel eerder onafhankelijk geweest. In feite is de nu bestaande relatie een anomalie. De kleine Antillen hebben nog minder met Nederland te maken dan Suriname. Gemeenten van Nederland zijn het niet echt. Dat is alleen een juridische constructie.

Zoals op Sint Maarten bleek na de orkaan Irma, zijn de eilanden niet zelf in staat met massale rampen om te gaan. Nederland, Frankrijk en de VS zijn te hulp geschoten en zonder dat was het aantal doden nog veel groter geweest. De zelfstandigheid van dit soort eilanden is een farce. We doen alsof, maar alleen omdat kolonialisme zo helemaal niet meer past in de progressieve ideologie die overal in het westen nu de overhand heeft gekregen.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp