De vraag of de moordpartij op de Armeniërs al dan niet een genocide was waarvoor je Turkije verantwoordelijk moet houden, houdt de gemoederen vaak bezig.

In Frankrijk is er een ontwerp genocidewet geweest die het ontkennen van genocides strafbaar stelde, maar die door de Franse senaat is verworpen. Vooral omdat Turken er zo verontwaardigd over waren. Die gaven wel toe dat Armeniërs om het leven waren gekomen, nu bijna een eeuw geleden. Maar ze vonden dat zij en de Koerden niet meer dan 300.000 Armeense slachtoffers hadden gemaakt terwijl de rest van de wereld het aantal over het algemeen op miljoen tot anderhalf miljoen heeft inschat. Dat doet voor ieder normaal mens aan het genocidale karakter van de Armenen moord niet toe of af, maar voor de Turken dus wel.

In Turkije houden ze vol dat de moorden per ongeluk zijn gepleegd. Dat het helemaal niet hun bedoeling is geweest dat de Armenen om het leven zouden komen tijdens hun winterse tocht door de bergen van Koerdistan of tijdens de bloedbaden in Istanboel en andere plaatsen in Turkije. Dat het bovendien de eigen schuld van de Armenen was, omdat ze gemene zaak hadden gemaakt met de Russische vijand. Ten slotte vonden ze het een aanslag op de vrijheid van meningsuiting van de Fransen om bij wet de ontkenning van de moord op de Armeniërs te verbieden. Dat vond men uiteindelijk ook in de Franse senaat of men had geen zin om ruzie met de Turken te krijgen over iets wat ieder normaal mens in een geschiedenisboekje na kan kijken.

Toch is die opvatting over de vrijheid van meningsuiting tamelijk onzinnig. Je mag er over zeggen wat je wil, alleen niet dat de genocide niet heeft plaats gevonden want dat laatste is geen mening maar een feit. Je zou kunnen twisten over de vraag of je de moord op Armeniërs of de genocide op Armeniërs moet zeggen maar dat lijkt me een kwestie van definitie te zijn. Er zijn mensen die menen dat je pas over genocide kunt spreken bij een bewuste poging om een heel volk uit te roeien. Je zou dus vol kunnen houden dat de Holocaust dan ook geen genocide was, want Hitler wist heel goed dat hij de joden in Amerika niet bereiken kon.

Dat de moord op de Armeniërs doelbewuste politiek was van de Turkse overheid is na de eerste wereldoorlog onder meer gebleken omdat de belangrijkste aanstichters zijn gevlucht naar Duitsland en in Turkije bij verstek veroordeeld zijn. Een stel van de verantwoordelijken zijn trouwens door de Turken opgehangen. Van 200.000 Armeniërs is bekend dat ze hun leven gered hebben door zich tot de islam te bekeren. Die gedwongen bekeringen van Armeniërs werden door Erik Jan Zürcher niet meegenomen als hij het aantal slachtoffers op 600.000 hield, al waren ze langs deze weg ook voor het Armeense volk verloren gegaan.

De 600.000 van Zürcher is nog steeds het dubbele van wat zijn Turkse vrienden officieel erkennen. Die zagen daar overigens geen reden in om hem niet de hoogste burgerlijke onderscheiding van hun land te geven, wat ze niet zouden hebben gedaan, meen ik, als die zes honderd duizend echt aan de hoge kant zou zijn geweest. Maar hoe dan ook, de moord ontkennen is onzin.

De enige vraag die resteert is of je in het buitenland een wet moet maken die de ontkenning strafbaar stelt. Is dat erger of minder erg of net zo erg als een wet in Turkije die het tegenovergestelde doet? Wie in Turkije het gebeurde moord of genocide noemt kan het gevang in. Dat is uiteindelijk nog beter dan vanwege zo’n uitspraak zelf vermoord te worden. Dat kan je in Turkije ook gebeuren en dat doen de Fransen dan weer niet.

De daders van zulke moorden zijn in Turkije meestal bij de politie bekend, maar worden niet vervolgd. Dat komt omdat de politie een wapen is in de handen van Erdogan, de bekwame maar niet erg ethische premier van Turkije. Die koestert niet alleen tegen Armeniërs maar tegen alle niet-moslims gevoelens van bedenkelijke aard, onder meer tegen de brave paus emeritus Benedictus de zestiende.

Ik vind het juist dat de Duitsers en Japanners nu in de wereldopinie niet meer alleen staan als volkeren die een moorddadig regime hebben gesteund maar dat ook de Turken worden gebrandmerkt als een genocidevolk. De Duitsers hebben er intussen voor geboet en zich tot democratie en mensenrechten bekeerd. De Turken nog in de verste verte niet. Het lijkt me consequent te zijn van het Franse huis van afgevaardigden en van EU lidstaten die het met deze Fransen eens zijn, dat we de Turken niet toelaten tot de EU.

---

Dit artikel over de genocide door Turkije verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.