Ik heb er een paar dagen over nagedacht, gediscussieerd, veel gelezen en er ook met voorstanders over gesproken. Maar samenvatten kan ik het nieuwe GeenPeil-initiatief niet anders dan met de woorden uit de titel.

Laat ik eerst even iets rechtzetten uit mijn aanvankelijke stukje zaterdag aleer ik tot een meer definitieve afbraak over ga. Ik voorspelde een voorzichtige 7 zetels voor GeenPeil op 15 maart. Dat neem ik terug. Meer dan 1 tot 3 zullen het er niet zijn, als ze zelfs maar gekozen worden. Niet omdat het potentieel er niet is, maar door de opzet van het gepresenteerde systeem dat GeenPeil gebruiken gaat.

De theorie in de praktijk
Dat is namelijk alleen aantrekkelijk voor mensen die geen uitgesproken gedachten hebben over bepaalde strijdpunten waarom de komende verkiezingen draaien gaan. Als je een sterk christelijk punt wilt maken, of zeer gekant bent tegen alle invloed die de islam in Nederland uitoefent, stem je eerst CDA, CU of PVV, om vervolgens via je lidmaatschap van GeenPeil de al dan niet verkozen stemkastjes te gaan aansturen. Die aanpak levert je meer invloed op dan eerst GeenPeil te stemmen, omdat je potentiële invloed daarmee beperkt wordt door wat die partij nog bereiken kan. Een splitsing van een GeenPeil-lidmaatschap en de stem die je op 15 maart uitbrengt ligt daarom voor de hand. Voor het initiatief is het funest als een groot deel van de kiezers zich dit realiseert. Het door haarzelf gekozen systeem maakt het daarom onaantrekkelijk om op GeenPeil te stemmen, tenzij je eigenlijk nauwelijks ergens een uitgesproken mening over hebt. Maar dan zal de ontegenzeglijke afbraak van de democratie zoals GeenPeil signaleert je ook niet veel kunnen schelen.

De theoretische bezwaren
Mijn theoretische bezwaren beginnen bij een praktisch voorbeeld: een paar jaar terug kon je je bij Maurice de Hond aanmelden voor een schaduwparlement, waarin gestemd werd over de punten die op dat moment actueel waren in de Tweede Kamer. Na enige maanden nam de belangstelling (ook de mijne) ervoor snel af en werd het hele project opgedoekt. Of veel Kamerleden er tijdens de hoogtijdagen waren gaan kijken wat de mening van het volk was betwijfel ik. Dat journalisten dat niet deden weet ik in ieder geval zeker. Mislukt bij gebrek aan belangstelling. Zou het GeenPeil initiatief het werkelijk veel beter doen? Ietsje, en de hoeveelheid Kamerleden die zich er aan committeren is een factor. Maar om effectief een factor te worden lijkt een zetel of tien me het minimum. Zoals hierboven uitgelegd zie ik het daar absoluut niet van komen – drie zal al veel zijn.

Het interne debat heeft een andere ingebouwde handicap waarvoor ik niet direct een oplossing zie: als over een onderwerp tien meningen zijn geponeerd, heeft op elk internetforum dat ik ooit bezocht de meerderheid de neiging zich aan dat geboden pad te houden. Op wie een zijpad inslaat wordt eenvoudig niet snel meer gereageerd. Wat dat ook impliceert, is dat de eerste luidruchtige meningen snel gemeengoed zullen worden, in ieder geval bovengemiddeld leidend zullen blijken.

Daaruit vloeit voort, dat het in de lijn der verwachting ligt dat een aantal mensen al snel boven zal komen drijven als woordvoerders naar wie veel mensen zich zullen richten. Ook in gewone partijen bestaat dat verschijnsel, maar daar is moderatie van de partijleiding aanwezig als middel om de discussies gestroomlijnd te houden. GeenPeil kondigde weliswaar aan dat trollen en een al te dominante aanwezigheid van leden zal worden tegengegaan, maar wat is dat anders dan richtinggeving door een partijleiding? Het zal niet eenvoudig zijn hierin een evenwicht te bereiken – als het al mogelijk blijkt.

Praktische bezwaren
De praktische bezwaren hebben deels een theoretische achtergrond, maar zullen toch primair als praktisch moeten worden behandeld. Zoals: wat is de essentie van de vertegenwoordigende democratie? De beschuldiging van particratie impliceert dat partijen allemaal met vooropgestelde meningen de behandeling van een wetsontwerp in gaan. Dit is eenvoudig onjuist. Speciaal in de commissies vindt deels een zekere vorm van opinievorming plaats, en laten niet zelden de afgevaardigden van partijen (en daarmee hun partij!) zich door anderen overtuigen. Niet iedereen kan specialist zijn op ieder gebied, ook al zit je in een commissie die een bepaald gebied bestrijkt.

De conclusie hiervan is dat deelname aan commissiewerk belangrijk is, en dat spreken in de Kamer des te belangrijker is om de bevolking van een gevormde mening kond te doen. Dat de mening die GeenPeil doorgeeft van het interne debat, gevormd is op de eigen website, en dus voor iedereen terug te vinden, is een vorm van arrogantie die uiteindelijk niet serieus genomen worden kan. Ik zeg niet dat dat de portee is van de aanpak, maar zonder debatinbreng in de Kamer zal de achtergrond van een bepaalde gevormde mening niemand duidelijk worden. Daarmee gaat een punt onherroepelijk verloren.

Een volgend punt is de loyaliteit van de gekozenen. Wie houdt de lijsttrekker tegen zich na drie maanden gedesillusioneerd bij een andere club aan te sluiten? Niemand, het is deel van de parlementaire folklore, hoezeer men vandaag ook in de Kamer zit te broeden op maatregelen die afscheidingen tegen moeten gaan. Maar voor een initiatief als GeenPeil is dit meer dan zelfgenoegzaam navelstaren, omdat het de kern raakt van het mandaat van haar Kamerleden.

Heel optimistisch meldde de aankondiging dat de leden van GeenPeil een voorkeur konden opgeven – zodat ze niet met onderwerpen worden verveeld die hen niet interesseren. Klinkt mooi, maar dat houdt ook in dat onderwerpen die maar weinig mensen interesseren door heel weinig mensen kunnen worden gemanipuleerd. Fundamentele punten zullen vanzelfsprekend altijd meer belangstellenden trekken, maar een paar vreemde stemresultaten zijn voldoende om het vertrouwen in het systeem te ondermijnen. Dat tegengaan is echter een vorm van regulering die vanuit ‘de partij’ zou moeten komen. Maar dat was waartegen het initiatief juist in de eerste plaats gericht was, toch?.

Het stellen van eindeloze reeksen vragen a la Pieter Omtzigt klinkt heel slim en dapper, maar daarvoor hoef je niet in de Kamer te zitten. De meeste informatie is al openbaar, en geheime informatie dient geheim te blijven tot lang nadat ze is afgedaan. De suggestie dat GeenPeil nu een vinger achter de werkelijkheid achter de werkelijkheid krijgen gaat is daarom hoogst misleidend. Ook wat je vervolgens met de antwoorden doet is een invulling die Kamerleden op persoonlijke titel doen. Maar dat wordt weer tenietgedaan door de belofte niet in debat te zullen gaan over standpunten die de partij over het voetlicht gaat brengen.

Vernieuwend beleid?
Nieuwe partijen brengen als het goed is ook vernieuwende ideeën in het politieke discours. Maar een systeem als van GeenPeil zal het door de weigering mee te debatteren heel moeilijk hebben nieuwe ideeën te lanceren en daarvoor steun te vinden. Een fractie als van GeenPeil zal in hoge mate reactief zijn, en niet initiërend. Dat betekent een verlies voor de slagkracht van de Kamer. Creatieve, ter zake kundige volksvertegenwoordigers zijn werkelijk belangrijk voor de levendigheid van het parlementaire debat. Ik zie niet hoe GeenPeil daaraan kan bijdragen op basis van wat nu wordt voorgesteld, want het systeem dat is gekozen leidt daar eerder van weg dan er naar toe..

Samenvattend
Het systeem zelf dat GeenPeil introduceren wil lijkt goed doordacht te zijn, maar wat het volkomen negeert is de manier waarop een democratie – en niet alleen de onze – functioneren moet. Via overleg, praten, debatten en het gelijk zetten van klokken en meningen. Pas daarna komt het op stemmingen aan. Dat het grootste deel van de stemmingen in de Kamer min of meer bij acclamatie gebeurt lijkt men bij GeenPeil niet eens te beseffen. Je kunt bijvoorbeeld weken tevoren al meningen verkondigen over een aanstaand voorstel, maar als dat iets is waarover feitelijk iedereen het eens is, maar GeenPeil besteedt er onevenredig veel energie aan om een onvermijdelijke conclusie te bereiken, dan put je je achterban nodeloos uit. Ook politiek is vaak een kwestie van lange adem.

Ook specifieke punten van het parlementaire handwerk worden in feite ontkend door de gekozen aanpak niet in debat te zullen gaan. Motie van wantrouwen? Lastig om die weg te stemmen. Als GeenPeil geen kabinet steunt, moet het wel erg raar lopen willen de leden niet voor zo’n motie stemmen. Vastpinnen van een liegende minister? Je doet niet mee aan het debat, en dat laat je dus lopen.

Alles bijeen is er eenvoudig teveel dat de gekozen aanpak niet bestrijkt, waarmee de slagkracht van het parlement verder wordt uitgehold. Oppositiepartijen moeten het in principe doen met de helft min 1, of minder. Als GeenPeil zetels haalt, wordt dat voortaan de helft min een min het aantal zetels van GeenPeil. Het initiatief doet daarom eerder kwaad aan het werk van de oppositie dan aan het werk van regeringspartijen. Slechts een effectieve oppositie kan de democratie werkend houden. Hoe aantrekkelijk GeenPeil op het eerste gezicht ook lijkt, het blijft een initiatief dat toekomstige regeringspartijen meer deugd zal doen dan de oppositie die democratische invloed wil stimuleren of behouden.

Ik ga er niet op stemmen, ik ga er geen lid van worden, ik hoop alleen dat het een stille dood sterft. Voor ons aller welzijn.