De Kamer wil af van de zinsnede in EU-verdragen dat wordt toe gewerkt naar een ever closer union. Gaat de Nederlandse premier bij EU doen wat de Kamer wil? Het is twijfelachtig, en dat is het.

Afgelopen donderdag was daar ineens onderstaande motie. Het was een SGP/SP-motie die tot dan toe weinig aandacht kreeg in de media. De motie van SGP en SP werd gesteund door 50PLUS, CDA, CU, FvD, PvdD, PVV en VVD. Toch vreemd, die geringe media-aandacht, zou een cynicus zeggen. Maar een opdracht aan de regering om op de weg naar een ever closer EU-union terug te schakelen is iets wat de media niet bevalt. Daar gaan ze van grommen. Wat ze doen als het een meerderheid haalt (zoals deze motie deed!) moet worden afgewacht, maar interessanter is – en hoort te zijn – wat de regering er mee gaat doen.

Ik voorspel u: niks.

Wel was op Twitter een D66-hystericus (Kamerlid @KeesV) te zien, die moord en brand schreeuwde omdat zijn hele coalitie tegen zijn heilsverwachting had gestemd. Ook dat is vooral voor de bühne. Want de bewoordingen van bovenstaande motie zijn een opdracht die eenvoudig te omzeilen valt. Zó vaak worden dergelijke Verdragen nu ook weer niet herzien, en de opdracht van de Kamer sprak niet over het nemen van enig initiatief. Je kunt het derhalve lezen als een opdracht tot steun in geval iemand er het initiatief toe nemen zou. Optisch lijkt Rutte daar mogelijk best toe bereid, maar de praktijk heeft geleerd dat je Nederlandse premiers op dit vlak eenvoudig niet vertrouwen kunt. Dat heeft redenen die als zodanig te belangrijk zijn om ze hier niet te benoemen.

Het democratisch proces vs de EU-besluitvorming
In het democratisch proces (voor zover je dat zo zou noemen, daarvoor is welwillendheid benodigd) tussen EU en de lidstaten zit een rare knik. Een flessenhals waar maar één persoon doorheen kan: de premier van een land. Formeel overlegt het hele kabinet geregeld met collega’s elders binnen de EU, maar alle besluiten worden uiteindelijk door de regeringsleiders genomen.

Natuurlijk kunnen de diverse parlementen hun regeringsleiders met een opdracht naar Brussel sturen, maar in de praktijk valt dat vies tegen. De opdracht moet minutieus en exact geformuleerd zijn, geen dubbele bodems hebben en geen ruimte laten die alsnog te implementeren. En dan eisen van een premier dat hij er ook nog zijn uiterste best voor doet? Met een kleine Kamermeerderheid (tenzij van zijn eigen coalitie) gesteunde opdrachten zijn uit de aard van hun bestaan al minder dwingend, en van met algemene stemmen aangenomen moties kun je eenvoudig concluderen dat het kabinet dat dan zelf ook wel al zal hebben bedacht.

Dit overziende is duidelijk dat deze weg niet erg functioneel is om invloed uit te oefenen. Al bij het begin van het premierschap van Rutte hebben we een aantal malen gezien dat de premier bij een debat vóór een EU-top meldde dat het moeilijk te voorspellen was hoe de zaken zich zouden ontwikkelen, en dat moties zijn vrijheid van handelen beperken zouden. Als dan na afloop over de uitkomst werd geklaagd antwoordde de premier dat de Kamer dat dan maar tevoren op papier had moeten zetten.

Und so weiter.

Het eigenbelang gaat voor
Het is derhalve niet vreemd dat de premiers van Europa (en hun voorgangers die nog steeds tot hun kringetje behoren) tijdens hun bijeenkomsten steeds vaker alvast onderling de baantjes verdelen – èn dat het belang van die verdeling door premiers hoger wordt aangeslagen dan het landsbelang dat zij geacht worden te vertegenwoordigen.

Een motie als die van Bisschop/Leijten gaat rechtstreeks in tegen het eigenbelang van onze premier. U ziet waarop ik mijn voorspelling baseer. En waarom het zo goed als zeker is dat de premier met deze motie niets zal doen, en daar altijd mee weg komen zal.