De EU is er voor de lidstaten en niet omgekeerd. Brussel en haar instituten faciliteren de samenwerking in Europa en de gedachte dat die samenwerking hoort te leiden tot een federatief Europa is sinds het Verdrag van Lissabon niet langer van kracht.

Wat ook steeds duidelijker wordt is dat Mitterrand en Kohl met de invoering van de euro, die in principe betaalmiddel zou worden voor de hele unie, een flinke miskleun hebben begaan.

Een gezamenlijke munt functioneert alleen als er niet alleen in principe een vrij verkeer van personen, goederen en diensten is maar ook in werkelijkheid. Als met andere woorden een smid in een Grieks dorp, als hij daar niet meer genoeg verdient, zijn boeltje op kan pakken en zich in het Ruhrgebied kan vestigen. Maar dat kan hij niet, want hij spreekt de taal niet, ze hebben er een ander soort landbouw machines en hij moet diploma’s overleggen die in Griekenland niet bestaan.

Europa is niet één land en ook niet op weg om dat te worden. Wat we hebben is een economische samenwerking en het wordt steeds duidelijker dat we er beter aan zouden doen om die samenwerking niet overal op dezelfde manier te regelen. Dat kan beter per regio waar de economische voorwaarden min of meer vergelijkbaar zijn. Dus bijvoorbeeld apart voor Noord- Zuid- en Oost Europa. Munteenheid tussen Duitsland en Griekenland is een pain in the neck voor Duitsland maar zij is desastreus voor Giekenland.

In feite zien we nu op Europese schaal gebeuren wat eerder al plaats vond in landen met verschillende economisch tradities binnen dezelfde grenzen. Het noordelijk deel van Italië dat ooit tot de Habsburg monarchie behoorde, functioneert al sinds de tijd van Cavour totaal anders dan Sicilië en Calabrië en ook in Spanje zijn de verschillen tussen noord en zuid heel groot. Als gevolg van de invoering van de euro worden deze verschillen alleen maar aangescherpt. De overheden hebben de koers van de munt en de rente niet meer in de hand en zijn daarmee belangrijke instrumenten van economische politiek kwijt geraakt. In plaats van te integreren groeien de verschillende economische regio’s in Europa verder uit elkaar.

Een munteenheid tussen gebieden die economisch met elkaar vervlochten zijn, is zeker nuttig. Maar in Europa hebben we dan zeker drie verschillende munten nodig en misschien wel meer. Ook voor het verkeer buiten de Unie zou het dienstig zijn als de waarde van de Europese muntsoort(en) wat voorspelbaarder zou worden. Onzekerheid kost geld. De relatief lage koers van de euro maakt het voor de Noord Europese landen gemakkelijker om te exporteren. Met een wat hogere koers zouden ze wat harder moeten werken maar dat zou ook nog wel kunnen. Voor landen als Griekenland zou het juist veel beter zijn om met een zwakkere munt te kunnen werken.

Een reorganisatie van de Europese samenwerking staat officieel niet op het programma, maar we hebben nu een periode van tien jaar stagnatie achter de rug. Wie daar verandering in wil brengen komt er niet om heen dat de Europese samenwerking op de helling moet.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp