Er zitten vervelende gaten in ons strafrecht
De gaten in ons strafrecht gaan verder dan het al dan niet kunnen bewijzen van delicten. De vraag of iemand een crimineel is wordt te vaak omzeild.
Goed liegen, zoals spionnen en oplichters dat doen, is niet zo gemakkelijk. Goed liegen is meestal een kwestie van op een essentieel punt net naast de waarheid zitten en voor de rest precies vertellen wat er werkelijk is gebeurd. Een totaal onwaar verhaal fantaseren en volhouden is moeilijk en het is eigenlijk alleen aan goede toneelspelers gegeven.
Niet alleen omdat je jezelf vlug tegenspreekt als je geen ijzeren geheugen hebt, maar ook omdat je lichaamstaal iedereen die er oog voor heeft vertelt dat je aan het fantaseren bent. De Russische spion die in het Amerikaanse atoombom project terecht kwam was in Amerika opgegroeid en had in Rusland de chemische opleiding gehad die hij als spion moest voorwenden. Hij hoefde maar heel weinig te verzinnen en kon voor de rest zich zelf spelen en dat gaat dan wel.
In een rechtszaak is het voor een rechter meestal niet zo moeilijk om te zien of hij met een echte boef te maken heeft die staat te liegen voor het hekje. Helaas gaat het daar niet om in ons strafrecht. Hier moet je bewijzen dat de verdachte op of omstreeks dag A op plek B of daar in de buurt mijnheer C het navolgende heeft aangedaan en dan volgt een delictsomschrijving waar in het wetboek van strafrecht een maximumstraf wordt gekoppeld. Heeft iemand met zekerheid een of meer misdrijven begaan maar is geen enkel specifiek misdrijf tegen hem te bewijzen, dan gaat hij vrij uit.
Dat Holleeder een echte boef is bijvoorbeeld stond wel vast. Het is onmogelijk dat hij in zoveel afpersingszaken en moorden verwikkeld is geweest zonder dat hij schuldig is aan het plegen of aan een vorm van medeplegen van een aantal van deze delicten. Dat bovendien niet al dat geld boven water is gekomen is ook zeker[1]. Maar kon een concrete moord of afpersing tegen hem bewezen worden? Daar ging het om.
Als alle potentiële getuigen op onopgehelderde wijze om het leven komen en er ook geen definitief ander bewijs tegen hem blijkt te zijn dan gaat zo’n man vrij uit. Dat is waar we allemaal bang voor waren en het is de belangrijkste reden waarom hij voor een relatief licht delict berecht is en vast gezeten heeft.
Rechters zijn in het algemeen nogal strikt in het niet mee laten tellen van wat we niet helemaal bewijzen kunnen en als ze dat niet zijn dan loop je kans op een Schiedammer Parkmoord. Dat willen we ook weer niet. Het is een dilemma: onschuldigen die veroordeeld worden is een nachtmerrie. Maar boeven die de dans ontspringen is niet veel minder erg.
Holleeder heeft indertijd Freddy Heineken en zijn chauffeur echt heel slecht behandeld. Hij is daar toen relatief zo laag voor gestraft dat hij ruim in de gelegenheid is geweest om nog als jonge man een nieuwe criminele carrière op te zetten. Hij had daarbij waarschijnlijk de beschikking over een flink deel van het losgeld dat nooit is teruggevonden. Toen hij uit het gevang kwam werd hij door zijn vrienden feestelijk onthaald in een restaurant aan het Leidse Bosje, onder het vrolijke gezang van heerlijk, helder Heineken.
En de zaak Holleeder staat niet op zich zelf; er zijn er meer. Ons hele justititiële systeem is aan een grondige herziening toe[2]. Dat is de mening zijn van een groot deel van de Nederlandse bevolking en wij juristen zouden daar misschien meer rekening mee moeten houden dan wij plegen te doen.
De theorie dat alle mensen gelijk zijn en dat zij daar het recht aan ontlenen via de gevangenisstraf een beter mens te worden, is niet erg logisch en bovendien niet op feiten gebaseerd. Het is een uit de Verlichting stammende wensdroom die we in gevallen als Holleeder beter kunnen laten varen.
- En als hij om rechtsbijstand vraagt mag dat aan zekerheid grenzende vermoeden dan tegen hem worden gebruikt? Ja zeker.
Al was het alleen maar om dat daarbij geen strafrechtelijk bewijs nodig is. De rechter die hem gratis rechtsbijstand geeft raakt in zijn eigen bureaucratie verward.
Die het onder andere mogelijk zal maken iemand lang op te sluiten van wie vast staat dat hij een crimineel bestaan leidt, ook al kunnen geen aanwijsbare enkelvoudige misdrijven tegen hem worden bewezen, onder meer omdat potentiële getuigen niet voor de rechter durven te verschijnen.
Dit artikel over strafrecht verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp
Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.
Nu dragen alle boeven een stropdas en zijn ze nog moeilijker aan te pakken
Een jaar of tien geleden vatte ik dat al samen met, dat moorden mag, maar dat het alleen strafbaar is. Ons rechtsysteem is geen moreel kompas.
“Niet alleen omdat je jezelf vlug tegenspreekt als je geen ijzeren geheugen hebt, maar ook omdat je lichaamstaal iedereen die er oog voor heeft vertelt dat je aan het fantaseren bent.”
En omdat je niet uit de werkelijkheid kunt putten, waarop de waarheidsspreker wel kan vertrouwen. Je moet je eigen virtuele ‘werkelijkheid’ in elkaar zetten en aan alle details denken. Zo kan ‘oma’ maar twee keer doodgaan en kun je daar niet een derde keer mee aankomen.
“In een rechtszaak is het voor een rechter meestal niet zo moeilijk om te zien of hij met een echte boef te maken heeft die staat te liegen voor het hekje. Helaas gaat het daar niet om in ons strafrecht.”
Daar moet ik wel bij vermelden, dat je bij de politie beter van je zwijgrecht gebruik kunt maken dan dat je liegt, want dan keert het vertrouwen niet snel terug. De verdachte heeft het recht te liegen, maar het verzwakt zijn positie enorm.
“Holleeder heeft indertijd Freddy Heineken en zijn chauffeur echt heel slecht behandeld. Hij is daar toen relatief zo laag voor gestraft dat hij ruim in de gelegenheid is geweest om nog als jonge man een nieuwe criminele carrière op te zetten.”
Wat ik ook mis in het strafrecht is, dat men die man gewoon vrijlaat zonder dat hij ook maar een millimeter minder crimineel is geworden. Stel dat hij 1000 dagen heeft vastgezeten voor dat delict, dan is hij op de 1000e dag nog even ‘ziek’ als op de 1e. Gevangenisstraf zou erop gericht moeten zijn het geweten opnieuw vorm te geven en als dat niet lukt, dan helaas voor hem, dan laten we hem niet meer los. Schandalig is dat straks in Oostenrijk niet-criminele mensen, die gewoon opkomen voor hun grondrechten, in de bak verdwijnen, en dit opnieuw kunnen, als ze niet tot ‘inkeer’ komen, maar dat we bij onze criminele gestraften die inkeer niet verlangen.