Wanneer de overheid zegt dat er een ‘crisis’ is – energiecrisis, migratiecrisis, wooncrisis, Corona-crisis – wekt ze de indruk dat het een onverklaarbaar van buiten komende catastrofe is. En wast ze de handen in onschuld.

Zo is het ook maar net met de ‘energiecrisis’ die de EU zogenaamd overvallen heeft, als ware het een natuurramp. Terwijl waarschuwingen van experts in de wind werden geslagen galoppeerde de Europese kudde unverfroren richting afgrond. Vooral landen die zo veel mogelijk afscheid nemen van fossiele brandstoffen en niet aan die enge atoomstroom willen zijn de pineut. De klimaat- en milieu-idiotie in de top van de Europese machtsstructuur komt hen op een zeer hoge prijs te staan, waarvan helaas te verwachten valt dat de rekening bij belastingbetalers wordt neergelegd.

Al in 2016 wees Clingendael erop dat vloeibaar aardgas (LNG) in de Europese markt steeds moeilijker leverbaar zou worden. Toen al was duidelijk dat de EU-markt de laatste keuze zou zijn voor leveranciers van vloeibaar gas, vooral uit Qatar en Australië. De lopende langetermijncontracten werden in de EU afgebouwd. Tegelijkertijd werd duidelijk dat de aanbieders van pijpleidinggas beperkt zouden blijven tot Rusland (43%), Noorwegen, Algerije en, in mindere mate, Azerbeidzjan. Het echte probleem is dat de Europese marktpartijen te weinig leidinggas hebben gecontracteerd, niet kunnen opbieden tegen Chinese bedrijven en rekenden op een ruimer Russisch aanbod voor de korte termijn.

Het pijpleidingengas waar de Europese markt zo op drijft veronderstelt langjarige wederzijdse relaties. Daarbij kreeg de EU steeds minder trek in langetermijncontracten, door de moeizame politieke relatie met Rusland, de relatief lage gasprijzen, het grotere aanbod van flexibel LNG en de druk om te verduurzamen. Sterker nog: de EU stelde een aantal keren sancties in tegen de Russen, vooral omdat zij de Krim – na een referendum – onder hun bestuur hadden gesteld. De langetermijncontracten werden korter, waardoor het voor producenten moeilijker is om investeringen terug te verdienen. Twee redenen voor Poetin/Gazprom/Rosneft om ook elders gasklanten te bedienen.

Meer pijpleidingen
Niettemin werd sinds 2014 geïnvesteerd in pijpleidingen van Rusland [1] naar Duitsland en Turkije en van Azerbeidzjan naar Italië, en in productie in de oostelijke Middellandse Zee. Daarbij schoot de EU zichzelf nog een keer in de voet met politieke escalatie jegens Turkije, de gespannen relatie tussen de EU en Rusland, ook over de aanleg en ingebruikname van Nordstream2 (mede onder druk van Poetin hatende lobbyclubs in de VS) en het organiseren van transit-inkomsten voor pijpleidingen die door de corrupte oligarchenstaat Oekraïne – dikke vrind van de EU en de familie Biden – lopen.

Vorig jaar waren de prijzen door allerlei omstandigheden waaronder de COVID-crisis extra laag, maar Europa gaf geen sympathieke kik richting de gasproducenten. Dat was nu eenmaal de marktwerking. Nu schreeuwen EU-landen moord en brand en wijzen beschuldigend naar Rusland als er niet onmiddellijk een ‘blik’ gas wordt opengetrokken. Terwijl Brussel zelf – derde voetschot – de kosten van gasleverantie door Gazprom flink heeft opgedreven. Bovendien staan de Europese mededingingsautoriteiten in de startblokken met een aanklacht over ongewenste marktinterventie, mocht er meer Russisch gas naar Europa komen…

Inmiddels is de gasprijs in Nederland ongekend hoog, mede door exorbitante overheidsheffingen. Door kortetermijndenken werd de gaskraan in Groningen als een donderslag bij heldere hemel dichtgedraaid, waardoor ook de seizoenbergingen voor de winter krapjes zijn gevuld. De prijs van CO₂-emissierechten is sinds 2017 met meer dan vertienvoudigd en in 2021 verdubbeld. Dit is een verborgen belasting waarvoor de regeringen van de Europese Unie in 2021 ruim 21 miljard euro gaan vangen van hun belastingbetalers…

Kopzorgen China
China kampt met grote energietekorten en het hele kolenleveringsnetwerk over de hele wereld bezwijkt. De Chinese regering zit met flink wat kopzorgen door de nieuwe energiecrisis. Om dit probleem zo effectief mogelijk aan te pakken worden de klimaatplannen tijdelijk in de ijskast gezet: de regering heeft oude kolenmijnen weer geopend en zal nieuwe kolencentrales bouwen. De effecten van de verduurzaming in het Westen verdwijnen daarmee als sneeuw voor de zon.

De Chinezen, samen met de Russen, zullen uiteindelijk zichzelf niet economisch verzwakken zoals wij dat wel doen. De ondoordachte klimaatplannen zijn alleen maar goed voor de ego’s van politieke leiders, de burger is hier op de lange termijn juist de dupe van. Geopolitiek kent een prijs. Een gasprijs bijvoorbeeld, voor het tekort aan halfgeleiders geldt dat trouwens evenzeer. Wie niet real- en geopolitiek wenst te denken, maar vooraleerst in binnenlandse politieke maakbaarheid, die betaalt een nog veel hogere prijs.

Transitie pas na 2030
De World Energy Outlook van het Internationaal Energieagentschap (IEA) constateerde dat de afhankelijkheid van olie en gas tot 2030 onveranderd groot blijft. Pas na 2030 zal alleen het mondiale gebruik van olie afvlakken. Omdat gas door veel landen als transitiebrandstof wordt gezien, zal het Europese gasverbruik tot 2030 toenemen van 350 miljard kubieke meter in 2018 naar 400 miljard kubieke meter per jaar. Alleen al de notie dat gas de transitiebrandstof is, rechtvaardigt voorgaande investeringen. En ja, het duurt lang. Wind en zon leveren een beperkte bijdrage en waterstof is als alternatief tamelijk illusoir. In de tussentijd is niet investeren in fossiel risicovol.

De ironie wil dat het beleid van landen als Nederland, België en Duitsland, die pretenderen klimaatkoploper te zijn, hen nu in hun achterste bijt. De gasprijzen stijgen om meer redenen. Het dichtdraaien van de Groningse gaskraan, de afnemende LNG-productie, de snelgroeiende vraag naar gas uit Azië en de afnemende rol van kolen zijn hier ook debet aan. Voor wie de energietransitie niet snel genoeg kan gaan, is dit geweldig nieuws. Maar daarbij wordt vergeten dat de prijsstijgingen ook leiden tot economische en sociale problemen die de energietransitie gaan remmen, en tot peperdure investeringen in overbelaste elektriciteitsnetten.

Mutti Merkel schafft
In Duitsland schaffte Mutti Merkel dit door de kerncentrales overhaast te sluiten en de stook van kolen aan banden te leggen. Voor gas is er een premie, maar om de leveringszekerheid van het energienet te garanderen – door de wiebelstroom van wind en zon – importeren onze oosterburen inmiddels elektriciteit van (bruin)kolencentrales in Polen. Gezien de uitslag van de parlementsverkiezingen eind september ontstaat er vermoedelijk een coalitieregering van de centrumlinkse SPD, de Groenen en de liberale FDP. Maar of de Grünen het – volgens hen CO₂ uitbrakende – Nordstream2-gas wel willen? Dat kan nog wel eens een obstakel vormen.

Nederland en België kampen met vergelijkbare problemen. Het land volpleuren met zonnecellen en windmolens en relatief schone, moderne kolen- en gascentrales sluiten. Gek genoeg horen we daarentegen weinig klachten uit landen als Frankrijk, die wel varen – en daar verder op inzetten – bij nucleaire centrales. En in de warme landen aan de Mediterranée – meer zon! – klinken ook aanzienlijk minder alarmistische geluiden.

Lachende derde
Poetin is intussen al een tijdje de lachende derde. Hij herinnert de Duitse kiezers eraan wie echt verantwoordelijk is voor hun elektriciteitsrekening van 2000 euro per maand. Het is niet Poetin. Het is Berlijn. Dus Berlijn moet Nordstream2 ondertekenen en het dan door de strot van de Europese Commissie stampen. En ze kunnen het maar beter snel doen, want de winter komt er toch aan. Bijna twee weken terug maakte de Russische president vier pijnlijk treffende punten, via Reuters:

Poetins doel hier was om te benadrukken hoe krankzinnig het standpunt van de EU over energie is geworden, om eindelijk de blokkade te doorbreken. Gazprom heeft herhaaldelijk gezegd dat het klanten gas levert in volledige overeenstemming met bestaande contracten en dat extra leveringen mogelijk zijn zodra Nordstream2 is aangesloten. En dit is het essentiële punt dat niemand wil toegeven: de EU creëerde deze strijd puur voor politieke doeleinden omdat ze een agenda hebben: energie-instabiliteit voor politiek voordeel. Deze energiecrisis is van eigen maaksel.

Maar je hebt natuurlijk ook mensen die het anders zien, zoals weer- en klimaatmiljonair Gerrit Hiemstra, die in zijn riante modernistische kasteel in Balk geen centje pijn voelt van de piekprijzen. “Ik denk dat het creëren van (enige) energieschaarste best wel eens een effectief instrument zou kunnen zijn om zowel energiebesparing te stimuleren als investeringen in alternatieve energiebronnen te versnellen. Mensen komen vaak pas in beweging als er een noodzaak is”, twitterde deze. Wat hem op een lawine van boze reacties kwam te staan, die hij – gewoontegetrouw – direct blockte…

---

1. Nordstream2 respectievelijk Turkstream. Meer over Nordstream2 vindt u hier.