Eerbied voor de wetenschap in de islam
Met de wetenschap in de islam was het na de val van Baghdad (1258) vaak droevig gesteld. Met de wetenschappers eens te meer.
Rashid al-Din Tabib was aan het begin van de veertiende eeuw een functionaris aan het hof van de Il-khans. De Il-khans moet U zoeken in het tegenwoordige Iran. Ze vormden een van de Mongoolse opvolgingsstaten die in Azië ontstonden na de veroveringen van Djengis Khan in de dertiende eeuw. Deze Mongolen bekeerden zich tot de islam en hebben met de Perzische godsdienst ook de Perzische cultuur geadopteerd. Zij zijn vooral bekend gebleven als sponsors van de bouwkunst. Het centrum van hun rijk lag in Tabriz, in het Noord Westen van Iran.
Rashid was van joodse komaf, zoals veel moslimgeleerden in de hoogtijdagen van de islam. Hij bekeerde zich als volwassene tot het mohammedaanse geloof. Omdat hij een eeuw na zijn dood op een joods kerkhof is herbegraven is het aannemelijk dat hij in het geheim joods gebleven is, zoals dat in de middeleeuwen wel vaker voorkwam, zowel in christelijke als in moslim landen.
Hij schreef een uitvoerige wereldgeschiedenis, de Jami al-Tawarikh, te vertalen als De Kroniekenverzameling. Dat was in opzet een geschiedenis van de Mongolen, maar hij breidde het al schrijvende uit tot een wereldgeschiedenis van Adam tot het jaar 1300.
De Jami bevatte een uitgebreid hoofdstuk over Frankistan, de Latijnse christenheid. Het werk schijnt ongeveer in 1315 te zijn voltooid, tijdens de regering van Mohammed Chodabandeh die ook wel Oljeitu werd genoemd.
Een aantal delen van het werk zijn niet bewaard gebleven, maar de delen II en III bevatten veel informatie over de Mongolen die nergens anders te vinden is. Deel II gaat over Djengis Khan en III over de lotgevallen van de Il-Khans in Iran. Veel van de door hem gebruikte bronnen, uit Mongolië en elders uit het Verre Oosten, zijn niet zelfstandig bewaard gebleven. Daartoe behoorde onder meer het beroemde Gouden Boek. Nogal wat van wat hij over Oost Azië vermeldt kon gecheckt worden met Chinese bronnen en dat blijkt heel aardig te kloppen. De berichtgeving over de Il-Khans zelf is nogal gekleurd, wat voor een hoffunctionaris niet onbegrijpelijk is.
Een van de bronnen van de Jami al-Tawarikh is de kroniek van Martin von Troppau, een monnik uit de dertiende eeuw. Diens Chronicon pontificum et imperatorum, de kroniek van pausen en keizers, was voor het onderwijs bedoeld, maar was ook daarbuiten van grote invloed en werd vaak vertaald. Het bevat weinig originele informatie, maar wel een goed systematisch overzicht van de staatkundige geschiedenis van Europa, bezien vanuit de dubbel-hiërarchie paus/keizer. Één detail was overigens wel origineel. Waarschijnlijk is het pas na de dood van Von Troppau toegevoegd: het verhaal van de Johanna, de vrouwelijke paus.
Rashid al-Din Tabīb had een fonds opgezet om zijn boeken te kopiëren en te vertalen. Hij had daarvoor een drukproces dat hij in een van zijn boeken beschrijft en dat veel lijkt op het proces dat Marco Polo in China aantrof. Meerdere exemplaren van zijn werk stonden in de bibliotheek van de universiteit van de Il-Khans, de Rab’-e Rashidi. Ze zijn met de bibliotheek verloren gegaan toen een opvolger van zijn broodheer die door zijn soldaten liet plunderen wegens een gebrek aan orthodoxie. Rashid zelf werd als gevolg van een paleisintrige ter dood veroordeeld en op zeventigjarige leeftijd geëxecuteerd.
Tot zover de eerbied voor de wetenschappen tijdens de hoogtij van de islam. Isis is echt geen nieuwe uitvinding. Die organisatie staat in een oude traditie.
Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp
Conclusie: Bij de islam staat orthodoxie in hoger aanzien dan wetenschap. Niet zo vreemd: islam betekent onderwerping. Twijfel ligt aan de basis van wetenschap. Maar twijfel is een teken van ongeloof. Dus wetenschap moet er ook aan geloven. Er zijn veel islamitische universiteiten geweest. De oudste is die Al Azhar en zou dateren van 988 n. Chr. Universiteiten waar twijfel verboden is. Met BLM beleven we dat in 2020 weer, nu aan Westerse universiteiten. Dat er grote groepen zijn, ook bij diegenen die aan universiteiten zelf werkzaam zijn, die deze nieuwe orthodoxie onderschrijven is moeilijk te bevatten. Twijfel zal uiteindelijk overwinnen, dat kan niet anders.
De vetgedrukte eerste regel wekt ten onrechte de suggestie dat wetenschap vóor 1258 beter gesteld was.
Moslimheersers hadden aanvankelijk enige belangstelling voor filosofie en wetenschap. Evenwel in de 11e-12e eeuw werd door theoloog Al-Ghazali elke belangstelling voor filosofie en wetenschap de nek om gedraaid. Die belangstelling zette zich via Thomas door in Europa, met als uiteindelijk gevolg de wetenschappelijke revolutie en de ontwikkeling van de moderniteit. Over dit alles is te lezen in werk van James Hannam (Gods filosofen), Charles Murray (Menselijk genie), Rodney Stark (Victory of Reason), Thomas Woods (Bouwmeesters van Europa), Robert R. Reilly (The Closing of the Muslim Mind), Tom Holland (Dominion), A.C. Garyling (Geschiedenis van de filosofie), etc.
@Neef Jansen : goed uitgelegd en verklaard.
In de islam staat de koran boven elke andere kennis. Altijd al, en nog steeds.
Het is ook het officiele standpunt van de AlAzhar universiteit in Cairo,
en het is het standpunt van de Moslim Broederschap.
En dank voor de literatuur-lijst.
@Bert Heemst
De val van Bagdad heeft de islamitische wereld meer geknakt dan u denken zou. Dat is gewoon een feit, ook al was de wetenschap voor die tijd niet wat wij als zodanig zouden herkennen.
@Hannibal. Dat klopt, maar dat staat los van het gegeven dat wetenschap er verboden is en altijd is geweest. De val van Bagdad zal zeker negatieve effecten hebben gehad op de islamitische wereld, dus ook op de recent veroverde minderheden die ongewild onderdeel van dat rijk uitmaakten en zelf wél wetenschap hoger in het vaandel hadden staan. Zoals zo vaak is de geschiedenis er een van de overwinnaars. De afgelopen eeuwen is de mythe gebreid dat alles dat die onderworpen volkeren hadden bereikt, eigenlijk te danken is aan de islam. Op het moment dat die overwonnen volkeren door terechtstelling, ontberingen, of conversie hun oude gewoonten niet meer konden voortzetten, verdween deze kennis ook uit de overheersende islamitische maatschappij. Het tempo van veroveringen ging echter zo snel, dat er tegen die tijd wel weer een nieuw volk onderworpen was, waarvan men de vooruitgang claimde als verworvenheden van de islam. Niemand die ze tegensprak. Dit is een van de vele bewaarde mythes over de zegeningen van dit geloof, evenals de idee dat er in Zuid-Spanje ooit 3 geloven waaronder de islam vreedzaam naast elkaar bestonden, of dat de islam de bron van de kennis zou zijn geweest die later in Europa tot de renaissance zou hebben geleid.
@Bert Heemst
Ja, en dit sluit mooi aan op een andere mythe: de donkere tijden van de Middeleeuwen in Europa. Het beeld is geschapen dat na de val van het romeinse rijk een periode van verval optrad in Europa, die pas eindigde met de renaissance, die we inderdaad te danken zouden hebben aan de islam die zo ijverig de klassieken had bestudeerd.
Tegen mensen die dit geloven zou ik zeggen: bezoek eens een gotische kathedraal, die in Köln bijvoorbeeld.
@Bert Heemst : hele goede uitleg !
@Oet-Grunnen : ‘k kan niet nalaten er even aan toe te voegen :
Of : had vroeger de Agia Sofia, de christelijke kerk van Constantijn de Grote, in Constantinopel, bezocht.
@Oet_Grunnen: er is uit onderzoek gebleken, dat de kennis van het Byzantijnse rijk werd doorgegeven via monniken in de door Europa verspreide kloosters. De correctitis is echter in de wetenschap zover doorgelekt, dat de betreffende onderzoeker (Sylvian Gouguenheim) wordt genegeerd of bespot.
Deze kennis kwam op gegeven moment trouwens ook uit Byzantium zelf, omdat steeds meer mensen moesten vluchten, bijvoorbeeld naar Italië, wegens de opkomst van een zekere religie. Op deze cynische manier heeft de islam indirect ook bijgedragen aan de start van de Renaissance daar.