Het boek Voorbij Fort Europa, van Leo Lucassen en Henk van Houtum, pretendeert niet eens een wetenschappelijk verhaal te houden over de voordelen die massa-immigratie uit andere culturen hebben zou. Het is meer een politiek pamflet.

Ik las dit opmerkelijke boekje (circa 45.000 woorden) omdat ik de redactie van VOL beloofd had er een recensie over te schrijven. Het gaat hier over een geschrift dat is geproduceerd door Leo Lucassen en Henk van Houtum (LL&HH in het vervolg), getiteld: ‘Voorbij fort Europa’.

Van meneer Van Houtum had ik nog nooit gehoord. Hij is hoofd van het Nijmegen Centre for Border Research (De link gaat naar het wikipedia lemma over dit instituut. In slechts 80 woorden maakt het duidelijk wat voor Foucaultiaans vlees we in de kuip hebben. “Grenzen als sociale constructie”: dat werk)

Weerzin overwinnen
Meneer Lucassen ‘kende’ ik al wel: van zijn televisie-optredens en van zijn voetafdruk op de sociale media. Om die reden moest ik wel wat weerzin overwinnen om me aan het lezen te zetten, maar toen me dat uiteindelijk gelukt was, werd het geen recensie maar een steuntje in de rug voor politici die voor de uitdaging staan de politieke strijd aan te gaan met toekomstig minister president Jesse Klaver. (Of Alexander Pechtold, daar wil ik van af zijn). U kunt eventueel direct verder scrollen naar de paragraaf ‘Oneliners  getackeld’.

Ik was niet in schaterlachen uitgebarsten vanwege de subtitel van de pennenvrucht van LL&HH: “Een nieuwe (!) visie op migratie”, zelfs niet van de aanprijzing op de achterzijde die de heren aanmerkt als migratie-experts. Zelfs niet toen ik gezien had dat ze in hun bibliografie ruim 20 oudere werkstukken van zichzelf opsomden.

Het grootste deel van het boekje las ik in de Utrechtse Universiteitsbibliotheek. Toen ik daar contact maakte met het netwerk werd ik onmiddellijk terloops herinnerd aan de taakopvatting van moderne sociale wetenschappers. Bij wijze van bevestiging dat het gelukt was om verbinding te maken, kreeg ik dit voorgeschoteld: een interview met een ontwikkelingspsycholoog die vindt dat Donald Trump een “narcist uit het boekje” is.

Een nieuw drempeltje weer, en de allereerste zin van de inleiding was ook gelijk een beproeving:

“Wat begon als een op het oog beheersbaar fenomeen dat zich in de geschiedenis van Europa en elders wel vaker heeft voorgedaan, namelijk de opvang van burgers in nood die een veilige plek hopen te vinden, is in de afgelopen twee jaar ontaard in een van de grootste politieke crises in het bestaan van de Europese Unie.”

Fenomenen die ontaarden in crisis: dat moeten we echt niet hebben in dit land, sorry, in de wereld.

Nadat ik het geschrift aandachtig gelezen had, realiseerde ik me net op tijd dat ik te negatief bezig was – ik dacht er zelf over om iets met ‘mestproductie’ in de titel te zetten – en ik ging op zoek naar dingen die ik positief vond aan dit werkstuk. En ik vond meerdere, heel verschillende aspecten waar ik een positieve draai aan kon geven.

Slechts gesuggeréérd dat het om wetenschap gaat
In niets roept de inleiding de verdenking op dat we in dit boekje te maken hebben met wetenschapsbeoefening. Alleen als aanloopje naar de aankondiging van hun politieke voorstellen flirten ze een beetje met wetenschapsbeoefening. (Blz 9) Het boek bevat ook geen noten. Nou eigenlijk ééntje: op blz 175. Er staat geen nummertje bij, maar dat zou ook een beetje raar staan, bij precies één exemplaar. De noot, gepresenteerd onder het kopje ‘Tot slot’, lijkt op het laatste moment toegevoegd aan wat de ‘Verantwoording’ heet te zijn: iets tussen een ‘lees verder’ en ‘hullie vinden het ook’. En die hullie zijn heel verstandige mensen die boeken hebben geschreven. Dat is perfect in lijn met het wonderlijke gebruik in het boek zelf om naar allerlei soorten autoriteiten te verwijten. Naar kalme en wijze koningen bijvoorbeeld. In zekere zin zelfs naar Bekende Nederlanders. U denkt dat ik overdrijf? Ik kan het u niet kwalijk nemen. Ze laten zich op blz 44 ook uit over Zwarte Piet, ze suggereren een beetje dat dat een uiting is van het racisme van blanke Nederlanders, maar om dat te nuanceren voegen ze er dan aan toe:

In het geval van Surinamers wortelt dat sentiment echter niet zo diep dat het de positie in de maatschappij – zie bijvoorbeeld de vele (kinderen van) Surinamers onder de bekende en populaire Nederlanders – structureel negatief heeft beïnvloed.

En dit is niet de enige plaats in het boek waar BN-ers direct of indirect worden opgevoerd als morele autoriteiten. Het boek weerspreekt geen wetenschappers of politici met wie LL&HH het niet eens zijn. Alleen stropoppen worden bevochten: ‘tokkies’ en andere Misleide En Onbekende Nederlanders (Zullen we ze MEON-ners noemen?).

Die trend zie je terug in de bibliografie: een flinke lijst met boeken en stukjes uit NRC en van de gesubsidieerde webstek De Correspondent. Ik heb natuurlijk niet alles nagelezen. Veel titels geven echter een aanwijzing van de inhoud en ik herken namen. Je krijgt de indruk dat LL&HH werkelijk niets gelezen hebben van mensen met wie ze (vermoeden) het oneens (te) zijn. Nu doe ik toch weer negatief. Dan nog maar iets echt positiefs. Er zijn mensen met een aanstelling als wetenschappelijk medewerker of hoogleraar, die hun sterk politieke gekleurde verhalen op de site van hun Universiteit schaamteloos presenteren als wetenschappelijk werk.

Meindert Fennema deed dat bijvoorbeeld met zijn ‘historische roman’ tegen Wilders. De beruchte Paul Aarts kent wat dit betreft zo mogelijk nog minder schaamte. Allebei politicologen. Geen toeval. Maar Lucassen doet niet aan deze vermenging van zijn werk voor de Universiteit Leiden en zijn politieke hobbies. Op die Leidse webpagina zie ik dat Lucassen ook samenwerkt of heeft samengewerkt met Piet Emmer.

Alle nieuwkomers succesvol?
Ik schreef over bijzonder hoogleraar Emmer in mijn boek Islamofobie? onder het kopje dat ik ook boven deze paragraaf heb gezet. Voor het gemak citeer ik enkele zinnen daaruit:

In de Volkskrant van 27 november 2008 schreef de Leidse bijzonder hoogleraar Piet Emmer een verontrustend maar zeer nuchter artikel over verschillen tussen immigranten. Het droeg de veelzeggende titel Ze werken hard en willen ons niet vermoorden. (…) In het krantenartikel schemerde veel van zijn brede kennis op het gebied van immigratie door. Zijn grote nuchterheid zie je bijvoorbeeld terug in reactie op de vraag (in een interview met het blad Internationale Samenwerking) of hij wel wist dat “Extreem-rechtse websites, zoals die van het Vlaams Blok en van de Nieuwe Demokraten, goede sier maken met uw opvattingen”. Emmer antwoordde: “Nee. Heel pijnlijk. Kun je zoiets verbieden?”.
In het Volkskrant-artikel stond hij stil bij het geschrift Komen en gaan. Immigratie en emigratie in Nederland vanaf 1550 van de hand van Herman Obdeijn en Marlou Schrover. Daarin staan allerlei succesvolle immigrantengroepen opgesomd. Het boekje is van 2008 en één in een lange reeks van boekjes, artikelen en schoolboek-hoofdstukken over immigratie waarin steeds, expliciet of impliciet, de boodschap wordt verkondigd dat elke groep immigranten die in de loop der eeuwen naar Nederland kwam na kortere of langere tijd prima geïntegreerd raakte. Voor de Turken en Marokkanen die – let op de paradox, noteert Emmer daarbij – nota bene expliciet als arbeidsmigranten zijn binnengehaald geldt dat veel minder.

LL&HH doen precies het tegenovergestelde van wat Emmer met die titel Ze werken hard en willen ons niet vermoorden onder de aandacht bracht: ze maken er uitgebreid werk van om de volgelingen van Mohammed voor te stellen als ‘de nieuwe Joden’.

Dit geschrift heeft werkelijk alles
De eigenlijke reden dat ik blij ben dat ik dit werkstuk ben tegengekomen zit hem – u had dat al zien aankomen – heeft niets te maken met het bovenstaande. Wat we hier hebben is een prachtig specimen van hippiedenken in haar meest pure vorm. Echt alles zit erin.

• het concept van ongehoorzame landen,
• uitspraken die met elkaar in tegenspraak zijn, soms op dezelfde bladzijde,
• Een vergelijking van de grensbewaking van de EU met het IJzeren gordijn: mensen in je land gevangen houden op een lijn stellen dus met mensen niet toelaten,
• sterk pro-EU respectievelijk pro-Europese Commissie,
• sterk pro-VN,
• haat tegen verworvenheden van de arbeidersbeweging,
• tegenstander van harde aanpak IS (blz 113),
• gehussel met oorzaak en gevolg,
• het leugenachtige verband tussen vergrijzing en immigratie,
• gebruik van de term gezinshereniging ook waar gezinsvorming bedoeld wordt, (blz 48: “velen waren nog ongetrouwd”)
• het verwarren van vergrijzing met de inactieven/actieven ratio,
• de oliecrisis van 1973 als natuurverschijnsel,
• haat tegen Israël, (blz 50)
• bizarre grafieken, (blz 78),
• onzorgvuldigheden, (blz 40 vs EU-onderdanen blz 45),
• het bekende stageplaatsen-verhaal,
• het negeren van het verschil tussen enerzijds gemiddelde godsdienstwaanzinnigen en anderzijds Boko Haram, IS en de Rotherham-Mohammeds

en vooral veel ‘oneliners’ en andere handreikingen om serieuze politieke discussie over onderwerpen die LL&HH taboe achten, te ondermijnen.

#ZeZijnNietGoedWijs
Verderop geef ik een opsomming van de meest opvallende oneliners met een contra-oneliner. Nu eerst nog wat ‘hoogtepunten’ met betrekking tot bovenstaande opsomming. Om aan te geven wat er mis is geweest aan het westerse, lees: Amerikaanse, beleid met betrekking tot Saddam Hoesseins Irak, schrijven de heren bovenaan blz 65 dat “het land [Irak] door het Westen [was] volgepompt met (chemische) wapens.” Onderaan dezelfde bladzijde melden ze: “Er bleken geen massavernietigingswapens te zijn”. Ja natuurlijk: Saddam had massavernietigingswapens gebruikt tegen de Koerden (Halabja), maar suggereren LL&HH nu dat hij al die wapens van bovenaan de bladzijde had opgemaakt? Slechts circa 5000 van de honderdduizendden mannen, vrouwen en kinderen die worden gedood  in de genocidale campagne tegen de Koerden vielen ten prooi aan gifgassen.

Nog op dezelfde bladzijde vinden we de uitspraak “Syrië is momenteel nog steeds het belangrijkste herkomstgebied van de vluchtelingen”. Een opmerking in de categorie “de kapitein was vandaag nuchter”.

Als fan van Koerdistan kon ik het niet laten om op die inconsistentie met betrekking tot massavernietingswapens te wijzen, maar een andere tegenspraak raakt veel directer aan de kern van dit lang uitgesponnen politieke pamflet: de kwestie van het voordeel van de immigratie.

De ‘hoofdstelling’ van het onderhavige werkstuk is dat het openstellen van de grenzen van Europa en het voorkomen dat er weer grensbewaking wordt ingesteld tussen de EU-landen, niet alleen een moreel gebod is, maar dat de EU-landen ook voordeel hebben van zo min mogelijk belemmeringen voor immigratie vanuit Afrika en Azië. Bladzijde 144 toont twee grafieken die moeten aantonen dat Hongarije eigenlijk van alle EU-landen zo’n beetje het dringendst behoefte heeft aan die immigranten. De verschrikkelijke regering en de bevolking van dat land staan echter juist het meest afwijzend tegenover de vluchtelingen/ (arbeids)migranten/ moslims (gebruik hier de term die het eest direct naar de onderbuik gaat). De auteurs wensen bevolking en land te straffen voor deze ‘domheid’. Op blz 136 schrijven ze letterlijk over “strafkortingen op EU-subsidies voor landen die weigeren mee te werken aan een evenredige verdeling” [van vluchtelingen]. Ze gebruiken hier zelfs termen als ‘free-rider’ en ‘de vervuiler betaalt’!

Liever nog dan strafkortingen zien ze “een positievere stimulans door landen extra geld te geven (!) wanneer ze een boventallig aantal asielzoekers huisvesten.”
Van wie moet dat geld komen? Van Onze Lieve Heer? Maar het wordt nog gekker. Veel gekker:

Het medio juli 2016 gelanceerde plan van de Europese Commissie om naar Canadees voorbeeld een permanente luchtbrug op te zetten voor oorlogsvluchtelingen, waarbij landen voor iedere vluchteling die ze opnemen €10.000 krijgen (!), is een stap in deze richting.

Van wie krijgt Canada dat geld? Nog één zo’n absurde tegenspraak. In het begin van het verhaal heet het ‘angstaanjagen’ om het voor te stellen alsof het om best wel heel erg veel mensen zou gaan die vanuit Afrika deze kanten uit willen komen: we kunnen in Europa toch best een paar miljoen mensen uit heel andere culturen dan de onze opnemen?

Op blz 143 gaan LL&HH het dan hebben over het inspelen op de tekorten op de arbeidsmarkt en op de vergrijzing. En dan komt het:

“Als je de demografische krimp serieus neemt, zijn de aantallen die volgens de VN nodig zijn om de beroepsbevolking op peil te houden vele malen hoger dan de aantallen immigranten die nu binnenkomen.”

Ze zijn niet goed wijs en/of ze denken dat ieder ander dan zijzelf niet goed wijs is.

Meer gekkigheid
Op blz 71 leggen de auteurs uit dat de term ‘Fort Europa’ steeds meer bewaarheid wordt door het bouwen van hekken tussen de EU-lidstaten… Met anti-blank racisme gaan LL&HH op wel heel bijzondere wijze om. Op blz 25 schrijven ze over de man die het vaakst genoemd wordt als voorstander van het opheffen van ‘het blanke ras’ door het te mengen met het Afrikaanse en Aziatische: graaf Coudenhove-Kalergi. Die man noemen ze “kleurrijk”. Letterlijk.

De keuze is moeilijk, maar me dunkt dat de suggestieve opmerking over Israël en de Joden na de Holocaust echt wel de meest weerzinwekkende is: op blz 49/50 lezen we:

“Voorlopers van UNHCR, de in 1950 opgerichte vluchtelingenhulp-organisatie van de Verenigde Naties probeerden zo goed en zo kwaad als kon al deze mensen – samengebracht in kampen voor ‘displaced persons’ – weer een normaal bestaan te geven. Vaak in andere landen dan waar ze geboren waren, en ook buiten Europa: in Israël, Zuid-Amerika en de Verenigde Staten.”

Voor MEON-ners die beweren “Ik heb in de aardrijkskundeles op school nooit geleerd dat Turkije bij Europa hoort” hebben ze onder andere dit: “Voor het gemak wordt vergeten dat het Ottomaanse Rijk vele eeuwen lang een belangrijke macht in Europa was, die zijn (sic) geschiedenis en cultuur heeft mede vormgegeven.” Volgens diezelfde logica mogen we het Verenigd Koninkrijk dus tot Azië rekenen en Spanje en Portugal tot Zuid-Amerika.

Her en der in het boek is sprake van het begrip ‘solidariteit tussen lidstaten’. Een volslagen onzinbegrip. Ze schrijven zelf ook over ‘afgedwongen solidariteit’. Ik zou er de vraag bij willen stellen: heeft u het over solidariteit van de elites? Elites aller landen verenigt u? Het doet mij te veel denken aan het absurde concept van regionale grootmachten.

Oneliners getackeld
In deze paragraaf richt ik me nog wat explicieter op het karakter van het boek als politiek pamflet; op het zoeken naar leuke oneliners en andere elementen die ingezet kunnen worden in politieke debatwedstrijden.

• Blz 23: Er is tegenwoordig sprake van een soort verzorgingsstaatchauvinisme.
  Het suggereert op zijn minst dat de rijkdom vrijwel niet te danken is aan onze cultuur en aan de inspanningen van onze ouders en grootouders. Op zijn ergst staat het voor een ideologie van “alles is van iedereen”. Eigenlijk mag je je eigen kinderen niet voortrekken op de rest van de wereld. Je moet je kinderen niet voorlezen, want daarmee krijgen ze een voorsprong op andere kinderen.
• Blz 28: Wilhelmina was een soort Angela Merkel, met haar uitnodiging aan de Belgen die op de vlucht sloegen na de Duitse inval in 1914.
  Je zou daar tegen kunnen aanvoeren dat België destijds – eigenlijk nog steeds wel – grensde aan Nederland in tegenstelling tot Somalië, Gambia, Syrië of Pakistan.
• Blz 30: Moslims zijn de nieuwe Joden. Nou, nee: de nieuwe Joden zijn de oude Joden.
• Blz 34 “Ze zijn hier omdat wij ooit daar waren”
  Met andere woorden: eigen schuld, hadden jullie voorouders destijds maar harder tegen kolonialisme en dergelijk moeten strijden. (Nog afgezien van het feit dat ‘het kolonialisme’ zeker niet alleen maar narigheid bracht).
• Blz 37 “Het nationalisme is blijkbaar belangrijker dan de economie, want de (sic) Brexit zou wel eens een flinke klap kunnen betekenen voor de werkgelegenheid en de internationale positie van de Londense City.”
  Ha ha.
• Blz 61: “Terwijl een klein aantal moslims, een deel bekeerlingen (sic), zich heeft aangesloten bij Islamitische Staat en terreuraanslagen plicht richten radicaal-rechtse groepen steeds vaker hun peilen op asielzoekers en migranten.”
  Dat is dus op een lijn zetten van enerzijds: ‘emigreren’ naar een ander land om daar op slavinnenjacht te gaan en ongelovigen en mohammedanen van het verkeerde merk te gaan vermoorden en anderzijds in woord en geschrift afwijzen van mohammedaanse narigheid, graffiti of ergens een varkenskop neerleggen.
• Blz 75 “Enkele Oost-Europese landen wilden vluchtelingen zelfs selecteren op geloof, om aldus moslims te kunnen weigeren.”

Trump benoemde en benoemt het perfect door te spreken over dat weigeren totdat we werkelijk doorgronden hoe dat zit met dat ‘radicale’ en dat mohammedaanse. De crux zit in het woordje ‘totdat’. Het is het tegenovergesteld van de hysterisch beleden afkeer van het onder de loep nemen van die nare ideologie.

• Blz 76: In 2015 “nam ‘Angela Merkel moedig stelling” met haar “wir schaffen das” en rekende erop dat ze de andere EU-staten mee zou krijgen. Anders gezegd: “Merkel deed een moedige poging de rest van de EU te gijzelen. (Zoals Kohl dat deed toen hij die de EU betrok bij het aanwakkeren van de oorlog op de Balkan door zonder overleg Slovenië te steunen bij hun afscheidingsstreven.) Armoede onder mohammedanen leidt ertoe dat ze naar andere landen gaan om daar terreur te bedrijven. Vast, maar waarom krijgen we in Europa dan geen ‘steun’ tegen mohammedaans wangedrag van arme niet-mohammedanen uit Pakistan of Egypte?
• Blz 85: die immigratie is niet erg want er emigreren ook mensen. Alleen zijn dat mensen met zo verschillende achtergronden dat de problemen van niet-integrerende immigranten daardoor niet kleiner wordt maar groter.
• Blz 93, 115: Die mensen die verdrinken gaan dood door het wrede beleid van de EU-landen.
  Die manen nemen voor zichzelf, en soms voor hun gezinnen, absurde risico’s met het oog op de honingpotten en de zekerheid dat Europeanen niets liever doen dan zielige mensen redden.
• Blz 104: “De Europese Unie mag decennialange vrede en welvaart in belangrijke mate op haar conto schrijven.”
  Wie is ‘de Europese Unie?”
• Blz 105: “In tegenstelling tot hoe het in de meeste lidstaten werkt (…) is de Europese politiek zowel in der Raad van Europa als in het Europees Parlement afhankelijk van de stem van nationaal gekozen politici. En die worden vervolgens in hun land van herkomst op het behaalde onderhandelingsresultaat in Brussel afgerekend”.
  Ha ha ha.
• Blz 106: “Brussel is een dankbare zondebok voor het nationale onbehagen.”
  Zelfs onder accountants. Jaar na jaar weigeren die lui om de Europese begroting een stempel van goedkeuring geven.
• Blz 125: De terreuraanslagen hebben de angst voor moslims en vluchtelingen aangewakkerd.
  Nou nee. Wel voor (bepaalde) mohammedaanse, jonge mannen: gooi vluchtelingen en moslims niet op een hoop aub.
• Blz 139: “Geef burgers geen schijninspraak, maar laat hen meedenken hoe vluchtelingen op te vangen.”
  Alleen over hoe. Het moet geen zeggenschap worden, he.
• Blz 141: “De EU moet een realistisch, slim en duurzaam arbeidsmigratiebeleid ontwikkelen.”
  Gelukkig nader ingevuld op blz 148: “Een betere vacaturezoekmachine van de gehele arbeidsmarkt zou helpen.”
• Blz 147: “Wat zich wreekt is dat er geen passende overheidsstructuur is die via belastingen de mondiale inkomensverschillen kan verkleinen en sociale zekerheid biedt aan degenen die niet mee kunnen doen aan de competitie op de mondiale arbeidsmarkt.”
  Men wil een wereldregering. Nu.
• Blz 161: “Een proactief beleid, gericht op bijscholing, het leren van de taal en het vinden van werk, dient zich niet te beperken tot nieuwkomers, maar zou deel moeten uitmaken van een algemenere aanpak van maatschappelijke achterstanden.”

Als dat een haalbare oplossing is, zullen we dat dan niet eerst even proberen door te voeren voor de mensen die hier al wonen? Sommige oneliners zijn niet alleen ondoordacht, en vooral heel erg anti-westers, anti-vooruitgang, anti alles wat het verdedigen waard is, maar zelfs een volkomen lege, maar alleen grappig bekkende combinatie van woorden. Blz 60: “Er is hier eerder sprake van een islamisering van de radicalisering dan van een radicalisering van de islam”.

Olijke onzin.

Sarcastisch slot
Door het boekje heen wordt vaak verwezen naar “Het dode jongetje Alan“. Dat zoontje van die man die met zijn gezin al lange tijd in Turkije woonde, die graag naar Canada wilde om daar aan nieuwe tanden te komen en die bezuinigde op zwemvesten voor zijn vrouw en kinderen.

Sommige dingen in het boekje “ontbreken opvallend”. Om het  extreem eufemistisch uit te drukken. Een van die zaken is de grote oververtegenwoordiging van (jonge) mannen onder de mensen die onder andere door de hele Balkan reizen om in Duitsland te komen. Door over de vanzelfsprekendheid van gezinshereniging te spreken maken LL&HH impliciet duidelijk hoe zij daar tegenaan kijken: je moet de mannen niet als lafaards zien die vrouwen en kinderen achterlaten in een gevaarlijk land, maar als helden – de auteurs gebruiken die term zelfs letterlijk! – die hun vrouwen en kinderen niet willen blootstellen aan de verschrikkingen van die verre reis over gevaarlijke grenzen. Kijk maar op de foto hieronder, hoe zwaar dat is. Vooral voor die vrouwen.

---

Voorbij Fort Europa – een nieuwe visie op migratie – Leo Lucassen, Henk van Houtum
Paperback 192 blz. € 19,99
ISBN 9789045031828
Bestellen kan hier.