Vijf en zeventig jaar geleden riep Soekarno in Indië de Indonesische onafhankelijkheid uit, hetgeen pas 4,5 jaar later in kannen en kruiken was.

We hadden ook om economische redenen beter meteen toe kunnen geven, want de slogan “Indië verloren, rampspoed geboren” bleek later weinig feitelijk. Men was zich er hier namelijk niet van bewust dat door de economische crisis in de 30’er jaren, de beide economieën steeds minder verweven waren; en verder was men misleid door – naar pas jaren later bleek – foutieve berekeningen van de latere Nobelprijswinnaar de socialist Tinbergen. Tinbergen had in 1945 op basis van CBS-cijfers ten onrechte gesteld dat in 1938 (het laatste normale vooroorlogse jaar) ons Nationaal Inkomen 13,7 % lager zou zijn geweest zonder Indië. Uit economisch oogpunt waren die politionele acties dus overbodig.

Complexe Hollandais
Desalniettemin is men in Frankrijk, waar de dekolonisatie vaak zeer moeizaam verliep zoals in Algerije, best jaloers op onze snelle dekolonisatie. Er is zelfs een lemma over op de Franstalige Wikipedia: ‘Complexe hollandais’, een term gemunt door de Egyptisch/Franse econoom Pierre Moussa.

Door het verlies van Indië investeerden zowel de Staat als privépersonen en bedrijven gewoon in Nederland, en maakte ons land in de jaren vijftig een grote economische groei door.

Andere Franse economen stellen dat als Nederland Indië had behouden, er geen Deltawerken waren geweest, en geen IJsselmeerpolders. Er was zeker geen geld geweest om fabrieken up to date te maken “want dan zou het geld zijn gegaan naar de spoorwegen op Java, stuwdammen op Sumatra, subsidie voor kruidnagels op de Molukken en uitkeringen aan polygame huishoudens op Borneo” (vert.NG). Nederlands-Indië was bovendien 45 keer groter dan Europees Nederland.

Frankrijk
De Fransen hebben dus spijt dat ze ons voorbeeld indertijd niet hebben gevolgd, want dan zouden ze zich bijvoorbeeld eerder op de (toen) vijf andere EEG/EU landen hebben georiënteerd.

Cartiérisme
Zo ontstond in Frankrijk in de jaren vijftig een nieuw spreekwoord: “Eerst de Corrèze en dan pas de Zambèze (Zambezi)” (La Corrèze avant le Zambèze), hetgeen nog steeds wordt gebruikt door tegenstanders van ontwikkelingshulp. Die politiek heet Cartiérisme, naar de vroegere Paris Match journalist Raymond Cartier. Tussen 1945 en 1960 investeerden de Fransen twee keer meer francs in hun koloniën dan ze zelf ontvingen in het kader van de Amerikaanse Marshall-hulp. De Gaulle had het in 1961 wel goed in de gaten: “dekolonisatie is een feit: het is ons belang, en dus onze politiek”.

België & Portugal
Was dekolonisatie ook gunstig voor andere Europese landen? De jaren na de onafhankelijkheid van de Congo in 1960 – een land dat maar liefst 70 keer groter is dan België – tonen inderdaad een stijgende welvaart in België. Maar vijftien jaar later kachelde in Portugal de economie juist achteruit na de onafhankelijkheid begin 70’er jaren van de overgebleven Portugese koloniën Guinee Bissau, Mozambique en Angola.

Maar dat Portugese probleem was ook te wijten aan de gevolgen van de Anjerrevolutie, het opblazen van het corporatistische (fascistisch) economisch systeem in Portugal, de wereldwijde recessie na de oliecrisis van 1973, en tegelijkertijd de repatriëring van maar liefst 1 miljoen Portugezen uit Afrika.

---

Dit artikel verscheen eerder op Polderland.

Nicolette Geveke is correspondent EU/Brussel voor Veren of Lood.