Veel van haar beleid baseert de EU op de onderzoeken die bekend staan als de EUrobarometer. Nicolette Geveke keek er eens naar.

Sinds 1974 laat de Europese Commissie 2 x per jaar opinieonderzoeken uitvoeren in de Europese landen; daarbij zijn ook telkens 1000 face to face onderzoeken per land. In hoeverre zullen geïnterviewden dan sociaal wenselijke antwoorden geven? En in hoeverre worden woorden in de mond gelegd? Maar er valt nog heel veel meer af te dingen op de wetenschappelijke waarde van die Eurobarometer: 

Kritiek op de EUrobarometer
In 2012 verscheen een spraakmakende analyse door het Duitse Max-Planck-Institut für Gesellschaftsforschung, waarin men geen spaan heel liet van die door Kantar uitgevoede opiniepeilingen.
Het MPI concludeert – samengevat – onder meer.

“Uit ons onderzoek over de periode 1995 tot 2010 blijkt hoe de EB selectief vragen stelt en framet ten einde een ‘integrationistische’ uitkomst te bekomen. Er worden onbegrijpelijke en insinuerende vragen gesteld en zelfs vragen waarvan de ondervraagde de portee niet kan overzien en bovendien zijn er vaak ongebalanceerde antwoord-opties, contextuele effecten en worden vragen die eerder leidden tot EU-kritische antwoorden de keer daarop gewoon weggelaten”.

Het MPI schrijft letterlijk (vert./bew.NG):

“Het is hoogst onwaarschijnlijk dat die deontologische overtredingen zomaar per ongeluk gebeuren; de grens tussen wetenschap en propaganda wordt expres vervaagd.”

In 2017 publiceerden twee Leidse hoogleraren statisticus Bethlehem en politicoloog Van Holsteyn een vergelijkbaar onderzoek met duidelijke voorbeelden waarin ze onder meer concludeerden.

“Gegevens van dit grootschalige onderzoek in alle lidstaten van de Europese Unie werken door in wetenschap, beleid en publieke opinie. Bij de datakwaliteit kunnen echter methodologische kanttekeningen worden geplaatst. Zo is onduidelijk hoe de steekproef getrokken is en wat de omvang en aard van de non-respons zijn, terwijl de vragenlijst suggestieve, op een pro-Europese houding sturende vragen kent. Veranderingen in de vragenlijst tasten daarenboven het longitudinale karakter van de Eurobarometer aan.”

Een karikaturaal door mij verzonnen voorbeeld: men vraagt in januari in Maastricht en in juli in Zandvoort  hoe vaak men in de Noordzee zwemt; de conclusie is dan dat dankzij het EU-beleid er meer in zee wordt gezwommen. Geen wonder dat er inmiddels een Visegradbarometer is opgericht door ex-EB-statistici.

Ex-commissaris Malmström
Onder het motto : ‘The weather outside the bubble’ werd 20 november jl bij de belangrijke Eu-denktank CEPS de nieuwe Eurobarometer over handel gepresenteerd en aftredend EU-commissaris Malmström sprak een tevreden woordje mee, want het aantal respondenten dat persoonlijk voordeel van internationale handel zou hebben, zou in vergelijk met tien jaar geleden zestien procentpunten hoger zijn.

Dit soort bijeenkomsten zijn nooit toevallig, het zijn bouwsteentjes in een strategie om de goegemeente weer bewust te maken van de ‘juiste weg’ en ze quasi ongemerkt nog verder om te katten tot adequate promotors van het EU-beleid, zoals de afgelopen jaren bijvoorbeeld ook gebeurde via ontelbare anti-Brexit  en pro EU-leger symposia.

Malmström zei onder meer dat er momenteel minder tegenstand is tegen handel dan bij haar aantreden toen er nog hevig werd gedemonstreerd tegen het TTIP-verdrag, dat met de VS zou moeten worden gesloten. Dat komt naar haar zeggen door wat ze transparantie noemt, nl dat er meer overleg is met bijvoorbeeld vakbonden of consumenten organisaties. Maar voelt u zich vertegenwoordigd door de Consumentenbond? Heeft u de behartiging van uw belangen gedelegeerd aan de vakbond? Nee, want we hebben in ons land gelukkig een vertegenwoordigende democratie en geen corporatieve staatsvorm. Maar de EU brengt zo via de achterdeur de door ons opgeheven PBO’s weer terug.

PvdA
Malmström blijkt echter niet te weten – of doet alsof – dat in ons land de wind inmiddels is gedraaid: juist de linkse PvdA die het dichtst bij de vakbonden staat zal volgende maand net als de andere oppositiepartijen van links, midden en rechts tegen het CETA-verdrag met Canada stemmen, zodat het hopelijk wordt verworpen. Maar:  als het CETA-verdrag met Canada – dat overigens al grotendeels in werking is – niet wordt goedgekeurd, dan is er voor handige zakenlui wel een achterdeur: het CUFTA, Canada Ukraine Free Trade Agreement in combinatie met het ons – in weerwil van het duidelijke Nederlandse ‘Nee’ in het referendum opgedrongen  DCFTA/Oekraïne-verdrag; en dan gebeurt via een omweg dus toch wat de Eurofielen wensen.

CETA
CETA is het meest veelomvattende en ambitieuze handelsakkoord uit de geschiedenis van de Europese Unie. Het verdrag moet handelsbelemmeringen wegnemen, zoals allerlei non-tarifaire belemmeringen en douanerechten op 98% van producten en op alle industriële goederen.

CETA wordt door tegenstanders gezien als een aanslag op zogeheten eerlijke arbeid, milieu, dieren- en mensenwelzijn; maar het Investment Court System (ICS) is zo mogelijk nog kwalijker: een boven onze eigen wetten staand arbitragesysteem waarmee bedrijven en op geld beluste investeerders een middel hebben om naar believen de Nederlandse staat aan te kunnen aanklagen als democratisch genomen politieke beslissingen voor hun in het buitenland nadelig zijn, zoals bijvoorbeeld belastingverhoging of milieu- en volksgezondheidseisen; dat ICS-hof zou immers op slinkse wijze een ongewenste verandering impliceren van ons democratisch systeem. Voor veranderingen in ons staatsbestel hebben we een Grondwetswijziging nodig, maar onze Grondwet blijkt telkens weer stiekem in een soort van salamitactiek te worden uitgehold door de EU. En politici lijken vaak niet te zien wat de burger wel in de gaten heeft.

Import & export
Zonder dat Malmström, noch waarschijnlijk een groot deel van het publiek, het zelf in de gaten had, haalde ze het hele onderzoek onderuit: ze zei o.a. dat de respondenten in deze enquête bij het begrip handel aan heel verschillende zaken zouden denken: ‘het volk’ zou slechts denken aan het behalen van voordeeltjes zoals  de import van goedkope spullen (zoals van de Action en Aliexpress); maar beleidsmakers denken niet aan import, doch aan export.”  Voor egoïstische politici is export inderdaad belangrijk: het kan het aantal arbeidsplaatsen verhogen en dus het aantal uitkeringstrekkers verminderen, en als de bedrijfswinst niet wordt doorgesluisd naar belastingparadijzen elders op de wereld vloeit er meer geld in de staatskas en kunnen politici om met J. den Uyl te spreken “leuke dingen doen voor de mensen” zodat ze populariteit kunnen ‘kopen’ en dus meer kans hebben om herkozen te worden.

Hogere belastingen
En voor wie zijn afgeschafte douane heffingen eigenlijk voordelig? Zullen importeurs zo lief zijn dat de Nederlandse consument daarvan profiteert? Of prevaleert voor de importeur het normale prijsaxioma dat aanbod en vraag de prijs bepalen? En heeft Malmström eigenlijk – anders dan vier jaar geleden – al in de gaten dat het verdwijnen van importheffingen ten koste gaat van de inkomsten van de EU? Nederland is nl al verplicht om alle douaneheffingen om-niet af te dragen aan de EU. Die heten daar ‘traditionele middelen’, hetgeen uiteraard een valse voorstelling van zaken is. Dus door het verdwijnen van importheffingen en naar mate bedrijven meer winsten wegsluizen naar het buitenland zal een groter deel van de belastingen die Nederlandse burgers moeten betalen aan de EU moeten worden afgedragen. Verder zei ze ook dat ze Trump dankbaar was dat hij de geo-politieke aspecten van handel op de agenda heeft geplaatst.

Langzaamaan meer kritiek
Aanwezig waren vooral handelsattachés van ambassades en vertegenwoordigers van belangengroepen, die waarschijnlijk best weten hoeveel kritiek er is op de Eurobarometer, maar die de rapportage over dat EB onderzoek maar over zich heen lieten gaan. De presentatrice ratelde overigens zo snel in haar Erasmus-beurs-Engels dat ik er eerlijk gezegd weinig van kon volgen; gelukkig staat het allemaal op internet. Maar wat kunnen we ermee als de vraagstelling – zoals hier boven beschreven nogal manipulatief en krakkemikkig is?

Er waren anders dan jaren her bij dergelijke bijeenkomsten, wel kritische vragen over het gevoerde EU-beleid zoals van de vertegenwoordiger van de Ierse veeboeren die zich ernstig zorgen maken over de dreigende concurrentie door de Zuid-Amerikaanse mega-farms als het Mercosur-verdrag zou worden gesloten. Dat is in het groot wat thans de Nederlandse pluimvee industrie overkomt doordat het handelsverdrag met de Oekraïne waar de Nederlandse bevolking in het referendum in 2016 met 61%  tegen stemde niet waterdicht blijkt, zodat via allerlei achterdeuren ons land wordt overspoeld met plofkippen. Zoals onder anderen het Burgercomité-EU en de Dierenpartij vier jaar geleden al voorspelden.

Andere vragenstellers wezen op de nadelige effecten van handelsverdragen met derde wereldlanden waar opkomende industrietjes worden kapot gemaakt door gedumpte Europese overschotten, zoals bijvoorbeeld de kippenboeren in Ghana overkwam: en niet te vergeten het industrieel bevissen van de zee bij West-Afrika, zodat lokale vissers geen broodwinning meer hebben en zelfs honger lijden, hetgeen dan weer een reden kan zijn om dan maar naar Europa  te vertrekken.

---

Dit artikel verscheen eerder op Polderland.

Nicolette Geveke is correspondent EU/Brussel voor Veren of Lood.