Het Verdrag van Lissabon was in de EU visie van Helmut Schmidt geen goed idee. Toon Kasdorp was het daarmee eens, en lichtte dat verder toe.

Helmut Schmidt heeft in Mächte der Zukunft[1] duidelijk gemaakt dat de snelle uitbreiding van de EU niet een versterking, maar een verwatering en een verzwakking[2] van de gemeenschap ten gevolge heeft gehad. Het verdrag van Lissabon heeft geen verbetering gebracht in de situatie, integendeel. We moeten ons dus nu bezinnen.

Schmidt noemde het verdrag geen basis voor een hechtere samenwerking maar een luidruchtige vlucht naar voren. De monetaire unie had ons lessen moeten leren, vond hij[3]. Verder springen dan je polsstok lang is leidt tot teleurstellingen, niet tot resultaten. Het zou in het belang van Europa zijn als we de utopieën van romantische politici voortaan zouden kunnen laten voor wat ze zijn, toekomstdromen.

We zouden ons horen te concentreren op het oplossen van de Europese problemen waar ieder land mee zit. Daar zijn er een hele lijst van en allemaal lijden ze aan verwaarlozing doordat de voor de oplossing benodigde energie besteed wordt aan cosmetische problemen. Cosmetisch zijn de uitbreiding van de macht van het parlement en de gemeenschappelijke buitenlandse politiek. Zoals Chroetschev indertijd hebben de Europese politici gezworen dat ze de VS economisch zullen inhalen. Maar de schoen op tafel heeft Rusland geen economische resultaten gebracht en Amerika inhalen kan Europa evenmin. Al helemaal niet zolang het onnodige problemen blijft creëren die het vervolgens niet weet op te lossen.

Het verleden van de Unie stond in het teken van de materiële en morele oorlogsschade van de twee wereldoorlogen. Haar oorspronkelijke raison d’être was het vermijden van nieuwe Europese oorlogen en dat is gelukt. De Unie hoort intussen al lang haar blik op de toekomst te richten. De problemen die op ons af komen zijn groot en de nationale staten kunnen ze niet afzonderlijk aan. Dus de discussie over wel of geen Europese samenwerking is luchtfietsen. Waar we het over moeten hebben is de vorm van de samenwerking. Een op de problemen gerichte vormgeving van de Europese samenwerking ligt voor de hand.

Met het verdrag van Nice hadden we nog wel even verder gekund, zoals de periode na de referenda intussen heeft uitgewezen. We hadden beter meer tijd kunnen nemen voor een nieuw concept. Tot we het daar over eens zijn hadden we alle formele problemen, zoals de bevoegdheden van de organen en de toetreding van nieuwe leden, moeten laten voor wat ze zijn. Het Verdrag van Lissabon is in hoofdzaak een samenvatting van wat in het verleden bereikt is. Het biedt geen aanknopingspunten voor een verdere ontwikkeling van de Unie. Het was bedoeld als een aanzet voor verdere federalisering. Dat is niet gelukt. Niemand buiten Brussel wil nog een Europa zoals de VS. Maar de problemen lopen niet weg en we zijn in Europa op elkaar aangewezen om ze op te lossen.

---

1. Siedler Verlag; 21. September 2004
2. Dat staat los van de vraag of toetreding van de voormalige Oostbloklanden politiek gewenst was om hen definitief uit de orbit van Rusland te halen.
3. Terecht dachten de opstellers van het verdrag dat een gemeenschappelijke munt alleen houdbaar is op den duur als ook de economieën van de deelnemende landen op elkaar zijn afgestemd. Een van de middelen die men daarvoor heeft is een beperking van de inflatie, voor zover die door overheidsuitgaven wordt veroorzaakt. Overheidstekorten op begrotingen mogen om die reden niet voor meer dan twee jaar achtereen de 3% overschrijden. Toen Duitsland en Frankrijk die grens niettemin overschreden bleek dat noch de commissie noch het Hof van Luxemburg bij machte waren de grote landen in het gareel te houden. Daar ging dus de verdere eenwording van Europa.
4. Voedsel, grondstoffen en energietekorten in verband met de onstuitbare groei van de wereldbevolking.

---

Dit artikel over de EU-visie van Helmut Schmidt verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.