Creationisme kan eenvoudiger met Darwin in overeenstemming worden gebracht dan veel van zijn critici beseffen.

Cees Dekker, de nanofysicus, is een aanhanger van de intelligent design leer. Die leer is veel ouder dan de meeste mensen denken. Hij onderscheidt zich van het primitievere creationisme doordat niet ieder schepsel geacht wordt apart op de aarde te zijn gezet. Volgens de leer van het ID zijn alle levende wezens op grond van een door God gegeven instructie voortgekomen uit eenmalig geschapen leven.

Afhankelijk van de definitie die men er op na houdt van de Godheid kan ID heel dicht komen bij de evolutieleer van Darwin, maar met de heilige boeken van joden, christenen en moslims is zij niet te verenigen, tenzij men daar alleen de plaats en tijd gebonden waarde aan toekent die Spinoza eraan hecht.

De  leer werd voor het eerst geopperd vijftig jaar voor Darwin. De bedenker was William Paley en zij is te vinden in diens boek Natural Theology [1]. Darwin verwijst ernaar in de correspondentie die hij voerde naar aanleiding van de Origin of Species en zegt nooit van enig ander werk zoveel geleerd te hebben als van dit boek van Paley. Het voorbeeld van de horlogemaker stamt eruit en wordt daar aangevoerd als het bewijs voor de onmogelijkheid dat organen van deze complexiteit bij toeval zouden kunnen zijn ontstaan.

Wat weinig aanhangers van de leer van het ID schijnen te weten is dat Darwin het in dit opzicht volledig met hen en met Paley eens was. Ook Darwin was van mening dat levende wezens zoals wij ze kennen niet bij toeval kunnen zijn ontstaan maar hij wees op natuurlijke selectie of teeltkeus als de gerichte ontwikkelaar in plaats van op de Godheid. De moeite die creationisten hebben met het idee dat natuurlijke selectie precies zo werkt als ID, maar dan zonder een van te voren vast gesteld plan, is de oorzaak van al die discussies op dit punt.

ID is een variant van de visie van Newton. Volgens Newton was de Kosmos voorbestemd. We hebben onvoldoende begripsvermogen en onvoldoende feitenkennis, was zijn gedachte, maar anders zouden we van iedere atoom in het heelal heden, verleden en toekomst kennen en daarmee zou een theorie van alles mogelijk zijn. De stap naar God als bedenker van dit systeem is maar een kleine en een die door Dekker c.s. met vreugde wordt gemaakt.

Maar de quantum mechanica is met de visie van Newton niet in overeenstemming te brengen[2]. De heersende leer is sinds Bohr en Heisenberger dat het heelal niet voorspelbaar is en dat onze onvolledige kennis niet alleen voortkomt uit gebrek aan informatie of capaciteit, maar omdat kennis van het ene element kennis van andere elementen uitsluit: het heelal is intrinsiek onvoorspelbaar.

Helaas lijkt daarom de gedachte niet meer houdbaar van een kosmos die ontstaat uit een balletje dat door de godheid wordt afgetrapt en zich vervolgens ontwikkelt met de onafwendbaarheid van de oplossing van een vierkantsvergelijking. Maar een tegenbewijs voor het bestaan van de Godheid is de quantum mechanica niet.

God en de natuurlijke selectie zijn in overeenstemming te brengen met een onvoorspelbare wereld, ID en de Bijbel zijn dat niet.

Blijft het merkwaardige fenomeen dat natuurlijke selectie en ID tot een zelfde soort proces en een zelfde resultaat leiden. De vraag die de aanhangers van beide theorieën bezig zou moeten houden is hoe die gelijkenis verklaard moet worden.

---

1. Natural Theology; or, Evidences of the Existence and Attributes of the Deity. Zie ook Paley, William in Venn, J. & J. A., Alumni Cantabrigienses, Cambridge University Press, 10 vols, 1922–1958.
2. Dat was de reden waarom Einstein de Kopenhagen-interpretatie van de quantum mechanica van de hand wees, net zoals Gerard ’t Hooft dat nu nog steeds doet.

---

Dit artikel over Creationisme verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.

Meer over creationisme vindt u hier.