Als we het over de EU hebben, zeggen we al snel ‘Brussel’. Speciale logica heeft dat niet, was immers Straatsburg niet ooit de gedroomde hoofdstad van het verenigde Europa? Welbeschouwd krijgt Wenen steeds betere papieren.

De ontwikkelingen binnen een staatsvorm bepalen mede de plek van de hoofdstad. In Nederland werd het in 1813 formeel Amsterdam, maar Den Haag was toen al twee eeuwen het regeringscentrum geweest. Waarom werd het indertijd Den Haag? Omdat geen van de andere stemhebbende steden in Holland (veruit het belangrijkste gewest van de Zeven Provinciën) die formele plek aan Delft gunde, praktisch gezien de eerste hoofdstad van het huidige Nederland. Dus werd het Den Haag, dat in die tijd geen stemhebbende stad was en dus van geen intern politiek belang.

Hoe werd Washington de hoofdstad van de USA? Ongeveer via hetzelfde verhaal dat in de Zeven Provinciën volgde, maar dan tussen de 13 staten. Het District of Columbia werd afgescheiden van de staat Virginia, en daar werd de hoofdstad gebouwd – Washington DC. Vernoemd naar de eerste president en de opperbevelhebber in de Onafhankelijkheidsoorlog. Parijs was van oorsprong de hoofdstad van de hertogen van Francië, die vanaf de 10e eeuw ook koningen van Frankrijk werden. De centrale plek kwam goed uit, maar was ook een gevolg van de wijze waarop de Franse koningen al vanaf vroege tijden hun land organiseerden. In het Romeinse rijk gold immers dat alle wegen naar Rome leidden. Et voilá.

Londen werd de hoofdstad van het UK door de goede verbindingen (over water) die de stad te bieden had, en het lag centraal in het zuiden van Engeland – de belangrijkste machtsbasis van het land in de middeleeuwen – en nog. Daarom werd de traditionele hoofdstad – Winchester – na de Normandische verovering door Willem de V. genegeerd. Waarom werd Berlijn in 1990 weer de hoofdstad van Duitsland? Traditie, zei men. Maar dat had er alles mee te maken dat Bonn klein was en te westelijk lag. Maar die traditie was die van hoofdstad van het koninkrijk dat in 1871 de Duitse eenheid tot stand wist te brengen. Het Heilige RoomsDuitse rijk (door Napoleon afgeschaft in 1804) had nooit een formele hoofdstad gehad, hoewel er een vage notie was dat het Rome moest zijn. Rome werd hoofdstad van Italië vanwege het roemrijke verleden en om de stad te paaien de paus af te zweren als wereldlijk vorst. Tot men het in 1870 veroverde was Florence de hoofdstad, en dat was voor de Italiaanse koningen al een stap, aangezien die traditioneel resideerden in Turijn, dat echter te excentrisch lag.

Zo kunnen we nog wel even door gaan. Er blijken twee doorslaggevende factoren te zijn: de traditie van de gegroeide hoofdstad, en een logische geografische ligging (oorspronkelijk ook de reden waarom Brussel het bestuurscentrum van België werd). Maar een logische geografische ligging binnen de EU is naar je zeggen zou een centrale plek: Wenen, München, Praag of Milaan (allen ook traditionele hoofdsteden) komen het meest in aanmerking. Nu de EU steeds verder oostwaarts verschuift (Oekraïne er in, UK er uit) is Wenen ook een steeds logischer keus: als vroegere hoofdstad van de zogeheten Donaumonarchie ligt het heel centraal tegenover zowel Duitsland als de Balkan. Wenen is ook een internationale stad, en eigenlijk veel te groot voor het land waarvan het nu formeel de hoofdstad is: Oostenrijk is een kind met een waterhoofd.

Er zijn heel veel redenen om Wenen liever als hoofdstad te hebben dan het grauwe en steeds verder vervallende Brussel. Straatsburg is geen goed alternatief, en als Frankrijk er toe kan worden gebracht de hoofdstad van de EU uit haar onmiddellijke nabijheid te laten vertrekken is Wenen de logische keus als nieuw regeringscentrum.