De stampij van de afgelopen dagen over de Panama Papers heeft alles weg van een goed geregisseerde hoax die zich welbeschouwd op andere doelwitten richt dan het schandalige gedrag van belastingontduikers per se.

Vandaag het vervolg.

Voor welke groepen zijn belastingparadijzen eigenlijk interessant en waarom? Want dat het niet over geld alleen gaat moet iedereen die de hysterie al een paar dagen volgt volstrekt duidelijk zijn.

• Leiders die een appeltje voor de dorst op een moeilijk bereikbare pek verbergen
• Grote bedrijven
• Kleine bedrijfjes en privépersonen
• Vrijheid van handelen

Leiders die elders hun appeltje voor de dorst parkeren doen dat maar om twee redenen, namelijk om iets achter te laten aan hun nageslacht, en om een reserve te hebben als ze hun positie en hun macht verliezen. Juist om die reden is het behoorlijk onwaarschijnlijk dat Vladimir Putin elders grote geldvoorraden heeft aangelegd: hij beschikt over de geldvoorraden en voorrechten van Rusland. Uit de aard van zijn positie zal hij zich niet voorstellen ooit de vruchten te kunnen plukken van een verborgen schat – want als hij zijn macht verliest, is hij dood. Zijn ‘vriendjes’ daarentegen moeten altijd vrezen Putins gunst te verliezen – en hebben dus alle reden elders een stevig gevulde geldkist beschikbaar te hebben die de Russische leider niet op stel en sprong onteigenen kan als drukmiddel.

Dat is anders voor een dictator als Robert Mugabe, waarvan ik weet dat hij een paar miljard heeft gestald via faciliterende accountants in de City of London. Maar als we de positie van Putin en Mugabe vergelijken, dan valt op dat Putin veel hoger in de pikorde staat dan Mugabe, vanwege de positie van zijn land. Idi Amin kon na zijn afzetting nog onderdak krijgen bij de Saoedische vorsten. Maar waarheen zou Putin vluchten moeten? Het is een onvoorstelbaar idee.

Dan heb je de grote en kleinere bedrijven. Hiermee is iets bijzonders. In eerste aanleg reageerde de Nederlandse staatssecretaris van Financiën al met de opmerking dat daartussen verschil zit. Zijn enige argument is eigenlijk dat grotere veel moeilijker te temmen zijn, zodat hij al blij is iets van hun welstand te kunnen aftappen. Met kleinere bedrijven ligt dat inderdaad anders: vaak zijn het niet anders dan bedrijfsvormen waarachter een enkel persoon schuilgaat, met een relatief kleine zakelijke scope. In feite zijn deze kleine bedrijven dus slimme individuen, die zich aan de belastingheffing pogen te onttrekken. En dat pikt de belastingdienst van niemand.

Een illustratief voorbeeldje tussendoor: een kleine vijfentwintig jaar geleden besliste de Nederlandse staatssecretaris Van Amelsvoort dat een speciale belastingvrijstelling in Ierland niet voor Nederlandse bedrijven gelden zou. Juridisch had hij geen poot om op te staan – en dat wist hij – maar de belastingdienst dreigde met zulk een draconische aanpak dat niemand er zin in had het te proberen. Het is best fijn na twintig jaar procederen gelijk te krijgen en een fikse schadevergoeding, maar Willem Oltmans is daarvan ook niet gelukkiger geworden. Zonder meer een schandalige aanpak door de Nederlandse Staat, die dan ook nog de kilo’s boter van Nederland-belastingparadijs met zich meedraagt.

Maar deze kwestie zou Nederlandse belastingbetalers in staat stellen zich te onttrekken aan het geldende regime, terwijl men hen bij voorkeur in de knip wilde houden. Daar bleek de EU-wetgeving ineens niet tegen opgewassen te zijn, wat opnieuw een aardig voorbeeld is dat waar een wil is, een weg kan worden gevonden. Óók als het gaat om de EU.

Wat hierbij nog extra een rol speelt, is dat de Nederlandse overheid het geen prettig idee vindt als haar burgers vrijheid van handelen hebben. Vooral financieel niet, want dat zou burgers maar op de verkeerde ideeën brengen. Lees: onwènselijke ideeën.

Dat laatste is daarom ook waarom het een politiek probleem wordt als iemand met politieke aspiraties zijn geld elders onderbrengt. Het is een motie van wantrouwen aan de eigen staat. De keus in de westerse democratieën is daarom overzichtelijk: politieke ambities betaal je door je onvoorwaardelijk te onderwerpen aan het belastingregime van de staat. Wie probeert van beide walletjes tegelijk te eten, moet daarvan de gevolgen maar dragen.

Criminelen zijn ook mensen van wie het onwenselijk is dat ze vrijheid van handelen hebben. Maar wie bovenstaande nauwkeurig leest, moet begrijpen dat zij de stok zijn om anderen mee te slaan.

——————————————————————————–

Zie ook deel 1 van dit artikel.