De omgang met de Islam in Indonesië kan op veel manieren functioneren als maatstaf. De nieuwe leider van Partij van de Arbeid is dol op mensen in nood in het buitenland. Nederland is een klein land, dus er is per definitie veel nood in dat grote, onvolmaakte buitenland van ons.

Dick Kraaij overweegt een nieuwe serie voor Veren of Lood. Aan de hand van de nieuwe Ranglijst Christenvervolging.

De manier waarop Lilianne haar ‘xenofilie’ uitdraagt, zal haar en de PvdA in de ogen van sommige waarnemers geen wél windeieren leggen. PvdA, u wordt Bedank’ voor die Ploumen…! Alle gekheid op een stokje — een houding van ‘Eigen volk eerst’ maakt aandacht voor de ‘verre naasten’ is nog niet verkeerd. Maar het moet wel kúnnen, nietwaar? En is mevrouw Ploumen wel consequent? Laten we eens kijken naar het lot van christenen en ‘andersdenkenden’ in het algemeen in Indonesië, het grootste moslimland ter wereld. Zijn ze van de PvdA óók in hen geïnteresseerd?

Een hopeloos geval is Indonesië is zeker niet. Het land staat op de Ranglijst Christenvervolging van Open Doors, maar in Nigeria is de toestand voor met name christenen aanzienlijk benarder. Bent u daar nog, mevrouw Ploumen? De ellende in beide landen komt niet alleen door ‘de moslims’, ook niet door ‘alle moslims’, maar in elk geval wél vanuit de radicale en militante islam. Waar volgens Indonesië-watchers ook de overgrote meerderheid van de moslims last van heeft. Als intro op een interessant interview in het Max-radioprogramma Nieuwsweekend (terugluisteren: 9 januari, 9:00-10:00, vanaf 0:38) werd het Front voor de Verdediging van de Islam (FPI) ten tonele gevoerd als een niet al te frisse club. Het FPI heeft het, onder anderen, Lady Gaga onmogelijk gemaakt een concert te geven in Indonesië — aansprekend voorbeeld voor de NPO1-luisteraar… Vrij duidelijk kwam naar voren dat het FPI niet alleen provoceert en intimideert, maar ook daadwerkelijk geweld gebruikt om haar doelstellingen te bereiken. Bent u daar nog, Lilianne?

De groeiende greep van het FPI op de politiek en het openbare leven in Indonesië werd onderbouwd in een interessant en verhelderend radiogesprek, zeker voor wie nog nooit van het FPI gehoord heeft. De nieuwe leider van de PvdA is misschien een van diegenen met weinig kennis? Aan het slot van het interview met David Kloos, senior onderzoeker bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zuidoost-Azië en het Caraïbisch gebied KITLV, blijkt in welke spagaat de Indonesische politiek zit: bestrijden van de FPI zou gepaard gaan met schendingen van de mensenrechten door de Indonesische regering. Niet zozeer toegespitst op de zwaarste schendingen, zoals martelingen, verdwijningen, gevangenschap zonder vorm van proces en erger. Maar heel basaal, beginnend met het aan banden leggen van een politieke organisatie met bijbehorende vrijheden. Wie een godsdienst, ideologie of beweging aanhangt, die mág z’n mening geven, een organisatie in leven houden en heeft toegang tot media.

Terrorismebestrijding
Ik vond zo’n slot van een radio-item over een club als het FPI nogal onbevredigend. Hoe je ook over de islam denkt, en wat je achtergrond ook is (in mijn geval sociaal-conservatief christelijk), ik zou denken: ‘hier begint het gesprek pas’. Ik was zelfs even gestopt bij een tankstation langs de A12 om een aantekening te maken. Als we het over zo’n FPI hebben, gaat het dan niet om terroristen? En weegt het beschermen van de bevolking niet het zwaarst? Immers, niet de islám wordt verboden (in Indonesië. Het idee alleen al…). Zelfs niet de hele fundamentalistische islam wordt aangepakt, maar specifiek het FPI wordt bestreden. Wat zou de regering vanuit Jakarta anders moeten doen, naar het inzicht van de deskundige die door Omroep MAX naar de radiostudio was gehaald? Of is een offensief tegen zo’n club gewoon zinloos, hoe deprimerend die constatering misschien ook wezen moge?

Veren of Lood vroeg het David Kloos na afloop, per e-mail, een aantal dagen later.

“Dank u voor uw terechte vraag. Een radio-interview is eigenlijk altijd te kort om het goed uit te leggen, en ik deel uw mening dat het met name in de conclusie wat te snel ging. Ik had daar nog wel wat aan toe willen voegen. Allereerst even over het geweld: ja, daar hebt u gelijk in. Naast het kort en klein slaan van nachtclubs heeft het FPI ook geweld tegen personen gebruikt, bijvoorbeeld in een aanval op demonstranten tijdens een demonstratie vóór godsdienstvrijheid [sic – DK]. Vlak na de val van Suharto zijn ze ook betrokken geweest bij een aanval in Jakarta, waarbij een aantal katholieke Ambonezen zijn omgekomen.”

Tegen zichzelf verdeeld
Wat had u die zaterdagmorgen, concreet en vanuit de actualiteit willen toevoegen?

“Als ik meer tijd had gehad: twee zaken. Allereerst: het gaat niet alleen om de vraag ‘of het zin heeft’ om een militante organisatie te verbieden (gezien bijvoorbeeld de ervaring met HTI), maar ook om de vraag wat de uitkomst ervan zal zijn. Het is best waarschijnlijk dat het — inderdaad — averechts zal werken, bijvoorbeeld, in de zin dat het radicale islamisten een rallying cause geeft, een onderwerp waaromheen zij zich kunnen verenigen en organiseren. Zoals ik in het interview zei: de islamisten in Indonesië zijn een bont gezelschap. Ze zijn het vaak niet eens met elkaar en trekken meestal juist níet samen op. Het bijzondere aan de hele Ahok-affaire en (in iets mindere mate) de verkiezingen van 2019 was dat ze het kortstondig wel deden. Het is juist die gemeenschappelijke mobilisatie die president ‘Jokowi’ deed realiseren dat hij te maken had met serieuze en gevaarlijk politieke tegenstand.”
“Tweede punt betreft uw vraag: wat is het alternatief? Dat is er zeker. Het is heel goed mogelijk om gewelddadige individuen strafrechtelijk te vervolgen zonder de hele organisatie te verbieden. Persoonlijk denk ik dat dat op lange termijn een effectiever middel zou zijn om het geweld te verminderen of uit te bannen. Bij beide punten, en ook even ingaand op uw verwijzing naar ‘terrorisme’, is het nuttig om een stapje terug te zetten en te proberen het geheel te bezien.”

Verschillen met Midden-Oosten
Kloos: “Veel van de factoren die bijdragen aan terrorisme in andere delen van de (moslim)wereld zijn in Indonesië niet aanwezig. Indonesië is niet bezet door een vreemde mogendheid. Het is niet in oorlog. Indonesië is geen instabiel land en heeft ook geen instabiele buren. En vooral ook, en daar wil ik naartoe, het is (in tegenstelling tot veel landen in het Midden-Oosten) een democratie. Autoritaire politieke systemen, weten we uit wetenschappelijk onderzoek, zijn een belangrijke factor in de groei van terrorisme. Waarom zou dat in Indonesië anders zijn? Dat is een van de redenen (maar zeker niet de enige) waarom ik in het interview toch hamerde op het belang van democratie en mensenrechten, ook als het gaat om de aanpak van radicaal islamitische organisaties”, aldus Kloos. “Het is niet alleen een dilemma in westerse ogen”, legt hij uit. “Ook in Indonesië bestaat dit spanningsveld. Veel Indonesiërs vinden mensenrechten belangrijk; ook vanuit de Indonesische mensenrechtenbeweging is er druk op de regering en kritiek op de vorm van het repressieve beleid jegens het islamisme. Omdat het een glijdende schaal is, en om dat de maatregelen waarvoor de regering kiest ook zomaar voor andere groepen gebruikt zou kunnen worden.”

Beter wat slimmer, sluw opereren dan met gestrekt been erin dus? Zou dat de minst slechte strategie zijn in Indonesië, die ook de kerk in dat land, die onder druk staat, kan helpen? We gaan het zien.

En de PvdA van Ploumen? Punt is: mensenrechtenschendingen en dreiging van geweld zijn overal, niet alleen waar Lilianne kijkt. En méér, méér ontwikkelingshulp is niet altijd de oplossing. Misschien kan Ploumen nog eens gaan praten met PvdA-profeet Jan Pronk. Die vond, blijkens een interview in Trouw eind jaren negentig (midden in Paars II), letterlijk dat iedere Afrikaan die het probeert, gewoon hier mag komen en blijven. Kijk, dán ben je consequent… Toppertje, hoor die Pronk.