Corrupte ambtenaren in Amsterdam hebben zichzelf verrijkt ten koste van de gemeenschap. Voor miljoenen euro’s. De gemeente onderzoekt zich momenteel suf. De gemeente gaat nu de procedures verbeteren.

De corruptiezaak in Amsterdam die nu boven komt is geen gevolg van een paar handige jongens die een kansje zagen. Dat is weliswaar geregeld de associatie als het woord vastgoed valt – overigens geenszins onterecht – maar uit het hele verhaal valt duidelijk op te maken dat het hier om onderhoud ging. De brief van de burgemeester (Pdf) laat zien dat bij meerdere beheerstaken van de gemeentelijke organisatie het minder nauw genomen werd met de integriteit. Daardoor lijkt er sprake van een patroon, niet van georganiseerde misdaad, maar van een algemeen verval van normen en waarden.

Een verval van normen en waarden dat leidt tot dit type fraude is veel en veel erger dan eenvoudig aanwijsbare fraude van een ‘handige jongen’. Want ‘handige jongens’ lopen zonder uitzondering altijd tegen de lamp, omdat ze als eenling opereren. Er komt vrijwel altijd een moment zal komen dat een eerlijk mens onraad ruikt, en alarm slaat.

Als de hele organisatie verrot is en het met de normen niet zo nauw neemt, zal er minder snel alarm worden geslagen. Dan ontstaat een glijdende schaal waar mensen zich langzamerhand steeds minder realiseren wat klopt, en waar de fouten zitten. Het is een spectrum dat begint bij het meenemen van een doosje pennen van kantoor, en eindigt bij zelfstandige belastingheffing door gezagsdragers die boetes ten eigen bate uitdelen.

Het is allemaal prachtig dat Amsterdam de procedures gaat versterken, maar ik vraag me af of het geen tijd wordt nieuwe (en de oude wellicht ook) ambtenaren aan een uitgebreid integriteitsprogramma te onderwerpen. Een programma waarin duidelijk wordt gemaakt hoe zaken werken, wat niet acceptabel is en waarom, zodat het moreel besef wordt geactiveerd. Dat afhouden met een beroep op de inherente eerlijkheid van mensen is idioterie, en het is treurig dat dat kennelijk eerst bewezen moest worden alvorens de gemeentelijke organisatie ging reageren op morele zwakheden.

Preventieve versterking van de kennis van moraliteit klinkt dan wellicht wat paternalistisch, maar we zien steeds meer mensen die werkelijk niet meer lijken te weten wat normaal is en wat niet. Te moeten constateren dat het invoeren van cursussen integriteit wellicht een goed idee is is ernstig genoeg. Het versterken van de morele integriteit is belangrijker dan het versterken van de procedures.

Of Amsterdam werkelijk zoveel erger is dan andere steden? Je weet het nooit. Dat Amsterdam ‘het’ heeft vond burgemeester Van Thijn indertijd nog prachtig, maar teveel is teveel. En zou het elders in het land werkelijk zoveel beter zijn? Dat zou men scherp in het oog dienen te houden. Eindelijk iets waarmee burgemeesters zich zouden kunnen onderscheiden.