Energie – verbruik en de gevolgen
We houden geen zeven miljard mensen in leven zonder een massaal verbruik van energie. Energie is nodig voor productie, voor verwarming en voor mobiliteit. Bij alle drie kunnen we niet zonder.
De vraag is hoe we energie kunnen produceren op een manier waarop het milieu niet wordt bedreigd[1], de veiligheid niet in gevaar komt en zij op de juiste plaats en tijd en in de juiste hoeveelheden wordt aangeboden.
Het gebruik van fossiele brandstof voor mobiliteit wordt nu al in toenemende mate vervangen door elektriciteit, zodat op den duur de energiebehoeften voor de industriële productie, de verwarming van huizen en gebouwen en de mobiliteit als gelijksoortige problemen kunnen worden gezien.
Het meest voor de hand liggend zou zijn dat we er een dubbel systeem op na zouden gaan houden. Een voor massaal gebruik zoals we dat tegenwoordig hebben via de elektriciteitscentrales en het elektriciteitsnet. En daarnaast een systeem waarbij plaatselijk productie en consumptie van energie in dezelfde hand komen te liggen, zoals dat nu bij auto’s het geval is. In de eerste plaats is dan te denken aan zonne-energie in de vorm van zonnepanelen en mogelijk aan warmtepompen.
Windmolens lijken voor deze lokale functie minder geschikt te zijn omdat zij te groot en te duur zijn. Bovendien is de hoeveelheid energie die de molens opwekken afhankelijk van de windsterkte en moeilijk te reguleren. Van zonnepanelen valt te verwachten dat ze op den duur goedkoper en efficiënter zullen worden, maar voor windenergie geldt dat niet, in elk geval niet voor windenergie voor plaatselijk gebruik.
Voor de massale energiebehoeften waarin voorzien wordt via het elektranet zal waarschijnlijk kernenergie de meeste efficiënte vorm van energieopwekking blijken te zijn. Daarnaast zal op daarvoor geschikte plaatsen gebruik worden gemaakt van waterkracht centrales. Misschien dat in de toekomst ook getijdenenergie een rol kan spelen en zonne-energie in andere vormen dan zonnepanelen.
Voor kernenergie lijkt thorium een betere vorm van brandstof dan uranium of plutonium, mede in verband met het afvalprobleem en de militaire aanwendingsmogelijkheden. Alle genoemde vormen van energie hebben gemeen dat er geen fossiele brandstoffen aan te pas komen en dat ze relatief milieuvriendelijk zijn.
Aan de efficiency van het net kan veel worden gedaan door te werken aan betere vormen van opslag van energie en transport van elektriciteit. Het warmteverlies bij transport via draden is zeer aanzienlijk en ook de over- en onderproductie als gevolg van wisselende vraag leveren forse verliezen op.
Aan dat laatste probleem zou wat kunnen worden gedaan door de plaatselijke voorziening flexibel te maken zodat op dat niveau de wisselingen in het massale aanbod kunnen worden opgevangen.
Op zich wordt het probleem beperkt doordat bij koppeling van netten de wet van de grote getallen werkt. Over- en onderproductie op verschillende plaatsen en schommelingen in de vraag zullen de neiging hebben elkaar op te heffen. Toch leert de ervaring in de VS, waar men op grote schaal gekoppelde netten heeft, dat een hittegolf en een daarmee samenhangend groter gebruik van airconditioning een plotselinge vraagvermeerdering kan oproepen, die niet meer elders gecompenseerd kan worden. Daartegen kan men zich alleen wapenen door een grote overcapaciteit in te bouwen, die maar hoogst zelden nodig zal blijken te zijn.
Massale productie-eenheden van energie en knooppunten in het energietransport zijn kwetsbaar voor vijandelijke en terroristische aanslagen. Ook vanuit dat gezichtspunt gezien is individualisering en flexibilisering van aanbod en afname een belangrijke overweging.
Waarom tenslotte windenergie bij de milieuorganisaties zo’ n voorkeur lijkt te hebben verkregen boven het gebruik van zonnepanelen is niet duidelijk. Vermoedelijk heeft het te maken met de zichtbaarheid van windmolens en de schijnbare milieuvriendelijkheid van een systeem dat werkt op iets dat voor niks wordt aangeboden en zo alom tegenwoordig is als wind.
Het is niet alleen dat windmolenparken duur in aanschaf en onderhoud zijn en dat ook zullen blijven, maar zij produceren horizonvervuiling. Uitzicht op een technische doorontwikkeling waardoor windmolens in de toekomst bruikbaarder en goedkoper zullen worden is er eigenlijk niet. Het is moeilijk te ontkennen dat er hier sprake is van een hype, die de samenleving veel geld kost en die aan andere en bruikbaardere vormen van een duurzame energievoorziening in de weg staat.
Een paar jaar geleden is naar aanleiding van de ramp in Japan, in de Fukushima centrale, in Duitsland besloten om in de toekomst van kernenergie af te zien. Dat lijkt een overhaaste en ondoordachte beslissing te zijn geweest. Er is geen behoorlijk alternatief voor massale opwekking van energie. Waar men beter voor had kunnen kiezen is voor de vervanging binnen een jaar of vijftig van de bestaande systemen door thorium centrales. Thorium is niet alleen vrij algemeen verkrijgbaar, het is ook een veel veiliger manier van energieopwekking dan de bestaande kerncentrales en het mist de nadelen van de energieopwekking via fossiele brandstoffen.
Het lijkt erop dat men dit in Duitsland nu beseft en dat men daar aan een heroverwegingsproces bezig is. Het zou goed zijn als die discussie ook in ons land zou worden gevoerd. Hoe eerder we hier tot nationale besluiten zullen komen, hoe goedkoper die in de uitvoering zullen blijken te zijn.
- Hier wordt bedoeld het milieu in Nederland en de buurlanden, niet het milieu van de vissen op de Noordzee dat volgens PvdA Kamerleden in gevaar zou komen als we meer gas gaan aanboren op de Noordzee.
Dit artikel over Energie verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.
Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.
Meer over Energie vindt u hier.