In tijden van crisis voegen politici niets nuttigs toe, bleek uit onderzoek. Toon Kasdorp verbaasde dat niets. Het ongemak van politici overigens evenmin.

De samenleving is niet maakbaar en de sociologie is geen wetenschap maar een vorm van filosofie. Dat neemt niet weg dat je wel met succes wetenschappers los kunt laten op maatschappelijke problemen, alleen liever geen sociologen.

Warna Oosterbaan van de Volkskrant interviewde in de Volkskrant van 6/2/10 crisisonderzoeker Astrid Scholtens van – toen nog – de afdeling crisisbeheersing en fysieke veiligheid aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.

Scholtens is een gepromoveerde wiskundige en houdt zich bezig met de organisatie van de hulpverlening in crisissituaties. Tot verbazing van veel politici geconstateerde ze dat de ingewikkelde commandostructuur waar de Rotterdamse burgemeester Aboutaleb en zijn politiechef over struikelden bij de rellen in Hoek van Holland eerder een belemmering dan een steun voor de hulpverlening is geweest.

In crisissituaties moeten mensen vooral doen wat ze gewend zijn, dat wil zeggen: ambulancepersoneel moet gewonden verzorgen, de politie moet orde handhaven en de brandweer moet brandjes blussen. Commando’s om dat te doen voegen niets toe. Crises worden het beste bottom up en niet top down bestreden.

Val mensen op zo’n moment vooral niet lastig met opdrachten van burgemeesters en politiechefs. Die zijn in dit soort werk amateurs. Ze zijn – noodzakelijk – ongeoefend en kunnen daarom geen eigen bijdrage leveren aan de oplossing van crisisproblemen. Laat bestuurders en politici doen wat ze wel goed kunnen: het publiek gerust stellen en informatie verzamelen die ze dan weer door kunnen geven aan andere autoriteiten.

Ik vond die conclusie van Scholtens voor de hand liggend, zoals resultaten van wetenschappelijk onderzoek dat meestal zijn, met name achteraf. Wat Scholtens opviel is dat de politici en bestuurders niet blij waren met haar resultaten, maar die verbazing is waarschijnlijk gespeeld. De betrokkenen worden door het publiek aansprakelijk gehouden voor de gevolgen van rampen en wie aansprakelijk is moet immers ook in kunnen grijpen als dat nodig is. Dus vandaar die commandostructuur en dat onbehagen als iemand constateert dat die er niet toe doet in een crisis.

Die structuur is er en zij werkt niet omdat we willen dat we door zichtbare mensen worden bestuurd maar dat in werkelijkheid natuurlijk niet kan. Al die burgemeesters en ministers en Kamerleden die doen maar alsof ze Nederland besturen, maar in werkelijkheid worden we geregeerd door grote groepen anonieme beambten. Die zouden inderdaad veel beter verantwoording horen af te leggen dan ze dat in werkelijkheid doen, maar daar is geen commandostructuur voor nodig.

Bottom up transparantie, dat zou kunnen helpen. Als de hoofden van Jut weten wat de echte bestuurders, voor wie ze aansprakelijk zijn, in werkelijkheid doen, dan kunnen zij het publiek op de hoogte houden en de noodzakelijke uitleg geven. Dat is niet niets, al is het heel iets anders dan het publiek denkt dat er gebeurt. Maar aan de andere kant is het wel meer dan het louter spelen van spelletjes voor dames en heren in Den Haag, waar het publiek de politiek van verdenkt.

---

Dit artikel over het belang van de politiek bij een crisis verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.