Aan de hand van de Groenlezing eerder dit jaar rolt Dick Kraaij de parameters voor een voor iedereen acceptabel klimaatbeleid uit.

Voor Martine Vonk “is het helder. We moeten zoeken naar kwaliteit van leven voor mens, natuur, de hele aarde. Dat betekent radicaal kiezen voor beperking van consumptie, duurzame productiewijzen, eerlijke handel, beprijzen van alle kosten, het serieus meenemen van natuurwaarden en een veel grotere nadruk op immateriële waarden.”

Dat is de conclusie van de Groenlezing 2019 die zij dit voorjaar uitsprak. Wat is de Groenlezing? Wie is Martine Vonk?

• De Groenlezing is een initiatief van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie, officeel de mr. G. Groen van Prinsterer stichting geheten. Stichting noch lezing verwijzen dus naar ‘groen’ beleid, laat staan ‘groen links’ beleid (GvP zou zich omdraaien in zijn graf). Ook al lopen we — zeker dit jaar — aan tegen een gevalletje Nomen Est Omen.
• Dr. Martine Vonk wordt neergezet als “gepassioneerd denker over duurzaamheid en gerechtigheid”. Ze was medeoprichter van de natuurorganisatie A Rocha en lector Ethiek en Technologie bij Saxion in Deventer/Enschede. Voor de ChristenUnie was ze voorzitter van de partijcommissie Duurzaamheid, lid van het Curatorium voor het Wetenschappelijk Instituut en verantwoordelijk voor het rapport Duurzaamheid, Kiezen voor kwaliteit uit 2011. Vonk woont met haar man en dochter in een ecowijk in Houten.

Laten we, om te beginnen, hét majeure bezwaar uiten tegen deze Groenlezing, als gebaseerd op een samenvatting door het Nederlands Dagblad (via Blendle). De volledige tekst wordt nog (of is inmiddels) gepubliceerd door het WICU, tegen betaling. Dat kernpunt van kritiek is een klassieker alweer: door elkaar halen van ‘milieu’ en ‘klimaat’. Een verhaspeling zou je kunnen zeggen, ook al bestaat een term als ‘klimieu’ of het paradoxale ‘mimaat’ (minimaat) in letterlijke zin nog niet. “Om de klimaatverandering een halt toe te roepen en de veerkracht van de natuur te laten toenemen is meer nodig dan een pakket maatregelen op de korte termijn”, stelt de Groenlezing 2019 bijvoorbeeld. Een gepromoveerd wetenschapper als Martine Vonk zal voor het ‘betoogmatig’ op één hoop vegen van klimaat enerzijds en schepping (milieu, natuur, mens en dier) goede argumenten hebben. Maar dat wil nog niet zeggen dat die argumenten steekhoudend zijn.

De veronderstelling dat mensen iets moeten ondernemen om de klimaatverandering een halt toe te roepen, is op zichzelf al tenenkrommend; ja — omdat we het over de ChristenUnie hebben — blasfemisch bijkans. Een lezer die hier acuut zou stoppen met lezen, valt weinig kwalijk te nemen. Toch is het de moeite waard dit betoog verder te volgen. Omdat dit blog de verbinding zoekt met ‘klimaatsceptische’ overtuigingen. Omdat ook binnen de ChristenUnie zelf zorgen bestaan over het doorgeslagen klimaatdenken, al komen die geluiden maar mondjesmaat naar buiten. Weerzin tegen een politieke correctheid die niet van (kli)maathouden weet, sluit een terechte zorg over milieuvervuiling en bedreiging van de natuur niet uit!

Helaas blijft de CU nog onbekommerd meedoen aan coalitievorming met wel vijf andere partijen (van GL tot en met SGP, God betere het), en EP-lijsttrekker Peter van Dalen putte zich tijdens de campagne voor de “Europese” verkiezingen uit in ruziezoeken met Derk Jan Eppink van Forum voor Democratie — al zal ‘klimaat’ niet de exclusieve aanleiding zijn geweest. Al die halfdozijnkartels die schaamteloos een cordon sanitaire vormen tegen de “verkeerde populisten” hangen de neorealo-kiezer mijlenver de keel uit. De ChristenUnie helpt mee aan het verder verzieken van het politieke klimaat in dit land. Deze als ‘constructief’ aan de man gebrachte stijl van (machts)politiek bedrijven is een doodlopende weg. Uiteindelijk, in een volgende fase, zal dit worden afgestopt. Voor nu staat het Forum voor Democratie ook in Gelderland én Flevoland buitenspel, omdat er te weinig partijen zijn die het mes willen zetten in de plannen van de provincie voor de uitbreiding van windenergie. En dat terwijl het doordrukken van windenergie meer met wensdenken te maken heeft dan gebaseerd is op verstandig, lange-termijnbeleid. De prijs (horizonvervuiling alleen al) is hoog.

Openingen voor tegenstanders van de Klimaatwet
De goede aspecten van de Groenlezing vinden we terug in een groot deel van het pleidooi van Vonk en haar gevolgtrekking, die ik in het begin al aanhaalde. Al zal niet iedere buitenstaander die conclusie delen. Dat hoeft ook niet. Martine Vonk bepleit “een systeemverandering. Dat is niet makkelijk, omdat het ingaat tegen de gangbare gerichtheid op het eigenbelang, korte-termijndenken en materialisme”. Dit is typisch ChristenUnie. En hoe principieel en radicaal ook, dit biedt openingen voor politieke samenwerking met partijen die nou eens niet staan te juichen bij de Klimaatwet, die volgens PVV-senator Van der Sluijs veel te snel en ondoordacht door beide kamers van onze volks *kuch* vertegenwoordiging is gejast. Juist de focus op het terugdringen van de uitstoot van CO2 valt te bekritiseren in het licht van deze drie punten, eigenbelang, korte-termijndenken en materialisme.

De inhoud van de [Klimaat]wet is erg mager, echter de gevolgen des te groter. We leggen ons vast aan een CO₂-reductie van 49% in 2030 en 95% in 2050 ten opzichte van 1990. Er wordt geen nut en noodzaak weergegeven en er is ook geen financiële onderbouwing. Sterker nog, de initiatiefnemers hebben dit bewust achterwegen gelaten valt in de bijsluiter te lezen.

Aldus Van der Sluijs. Het eigenbelang van de voorstemmers (in elk geval van de regeringspartijen) blijkt uit de voortzetting van het (beleid van) de coalitie. Dat korte-termijndenken het Binnenhof in zijn greep heeft hoef ik waarschijnlijk niet uit te leggen, En het materialisme zien we terug in verscheidene aspecten, onder andere belangen van de opkomende, zwaar gesubsidieerde duurzaamheidsindustrie.

Nepduurzame knollen voor duurzame citroenen
Is duurzaamheid fout? Integendeel. De PVV-senator verklaart bijvoorbeeld een groot voorstander te zijn van woningisolatie. Waar het fout gaat, is waar nepduurzame knollen voor duurzame citroenen worden verkocht. Pijnlijke, schrijnende voorbeelden daarvan liggen voor het oprapen.

• De bijstook van biomassa.
• Ontbossing door bomenkap in het oosten van Nederland.
• Tesla’s en het subsidiëren daarvan ten faveure van een rijke bovenlaag van de bevolking.
• Sluiten van hypermoderne kolen- en gascentrales ruim voor het einde van hun levensduur.
• Wetgeving die bepaalt dat nieuwe woningen zonder aardgasaansluiting worden gebouwd.
• Discrepantie met maatregelen die ons omliggende landen nemen of niet nemen.
• Falend afvalstoffenbeleid.
• Massale insekten- en vogelsterfte door… windturbines.

Actieve politici van de ChristenUnie bevestigen deze weeffouten (laat ik me eens eufemistisch uitdrukken). Het taboe op kernenergie en de doorontwikkeling daarvan komt daar nog bij. Nu zou men, met de Groenlezing in de hand, kunnen betogen dat een duurzaam Nederland met een soberder, eco-levensstijl geen atoomstroom nodig heeft. Doordat de minder op consumptie en materie gerichte (christen)mens met drastisch lager energieverbruik toekan. Maar of deze ‘nieuwe mens’ zonder kernenergie toekan als verder alleen water- en getijdenkracht, zon en wind beschikbaar zijn, is erg twijfelachtig, en wellicht een apart blog waard.

Het PVV-standpunt zoals verwoord in de Eerste Kamer en de inhoud van de Groenlezing van Martine Vonk bieden aanknopingspunten om twee werelden, die van een partij als de ChristenUnie en de niet-linkse huidige oppositiepartijen, te verbinden. Dat geldt ook voor het “verschil van mening over het tempo van de maatregelen en de vraag wie dat moet betalen”. Volgens Vonk gaat duurzaamheid om een manier van leven die goed is, die vol te houden en veerkrachtig is. Zij wil

• bezinning op onze drijfveren;
• dat we uitstappen uit onze denkcirkels;
• weer eens nadenken wat welzijn en geluk eigenlijk betekenen;
• kritische benadering van de definitie van welvaart;
• meer oog voor verwondering.

Zijn dat “linkse hobby’s”? Wat mij betreft niet. Wél zijn het (nog) speerpunten die eerder landen bij academici dan bij de gewone, hardwerkende Nederlander. Maar omdat het maken van keuzes over de manier waarop gewone en ‘minder gewone’ mensen leven beslist niet alleen aan de politiek, nee, juist überhaupt niet aan de politiek is, kan veel van de huidige polarisatie verzacht worden.

“Maar komt de milieudruk, die samenhangt met de stijgende consumptie, niet als een boemerang in ons gezicht terug door klimaatverandering en de teruggang in biodiversiteit?”, vraagt Vonk zich af. Omdat ook buiten de ChristenUnie een brede overtuiging bestaat dat die milieudruk een feit is, er zeker ook kritisch wordt gekeken naar het probleem van de stijgende consumptie en er grote zorgen zijn over de biodiversiteit, zijn nieuwe, niet politiek-correcte samenwerkingsverbanden mogelijk, die dus afscheid nemen van het Akkoord van Parijs en andere internationale afspraken, die trouwens door een toenemend aantal landen al worden verlaten.

Koolstofdioxidefobie werkt averechts uit
Het probleem is alleen dat de focus op klimaatverandering die wordt toegeschreven aan de CO₂-uitstoot in onze moderne tijd als dé grote kwestie moet worden losgelaten. Over de redelijkheid daarvan is elders en in de bijdrage van Van der Sluijs overtuigend genoeg geschreven.
Juist de CO₂-obsessie brengt ons verder in de probleem. Zowel het milieu als de mens lijdt onder het klimaatbeleid zoals dat ons nu door de strot wordt geduwd. Mensen lijden eronder, zoals werknemers die worden ontslagen in fossiele centrales. Maar ook kinderen in ontwikkelingslanden die in de mijnen moeten werken waar metalen als kobalt worden gewonnen. Dat schiet dus, zuiver holistisch en vanuit een oogpunt van bijbels rentmeesterschap bekeken, niet op. Over “de grenzen van de draagkracht van de aarde” gesproken. Vonk stelt:

Zolang we geen circulaire economie hebben, leidt meer consumptie ook tot een hogere milieudruk. Daarbij, als de welvaart stijgt maar tegelijkertijd de ongelijkheid toeneemt, stijgt ook het risico op armoede en sociale uitsluiting.

Zij bepleit vervolgens het beprijzen van CO₂ om onze productiemethoden te veranderen. We zijn er dus nog niet een, twee, drie vanaf, van die koolstofdioxidefobie. Maar het streven naar duurzaamheid en het meer circulair maken van de productieketens, is beslist niet af te wijzen. Plastic maakt ook mij niet gelukkig, vooral niet als blijkt dat het uiteindelijk tóch niet recycled wordt. Blijkbaar klotst in Nederland het geld tegen de plinten, getuige het feit dat er honderden miljarden worden gestoken in een mondiaal gezien minimale reductie van CO₂-uitstoot. Een beperkt deel van dat geld is goed besteed, want energiebesparing en minder uitstoot van werkelijk toxische stoffen zijn het resultaat. De ‘winst’ zou veel groter zijn als de focus voor het budget gericht was op zorg voor de schepping en op klimaatadaptatie voor zover die nodig blijkt.

Stop de klimaatgekte, maak Nederland liever milieugidsland
Nederland zou innoverend gidsland moeten worden op milieugebied in plaats van qua klimaat, en zich niets moeten aantrekken van (offciële) verwijten dat er nog steeds teveel fossiele energie wordt gebruikt. Ons aandeel fossiel dat wij gebruiken, is immers relatief ‘schoon’ — veel minder smerig dan bruinkool (Duitsland, Polen…) — en dat sinds 1959 (Slochteren). Dat besef werpt een heel ander licht op onze CO₂-voetafdruk. Die is historisch bekeken aanzienlijk minder zwaar dan we ons laten aanpraten. De Wet van de Remmende Voorsprong doet zich weer eens cynisch gelden. Als er dan toch bakken met geld zijn, stuur dan liever ‘ontwikkelingshulp’ naar die Oostblokkers, of beter: en verleid ze om bij ons state-of-the-art technologie en know-how te kopen. Goed bezig; maak ze duurzaam. Bestaande initiatieven springen al in het oog. Bekend is de jonge ondernemer Boyan Slat, die een vernuftig systeem voor het opruimen van de zogenaamde ‘plastic soep’ heeft bedacht. Ook dat is heel duurzaam.

Het kan nog beter. Burgers die afval (moeten) scheiden raken gefrustreerd omdat sommige materialen niet in de oranje of paarse kliko mogen. Aluminiumfolie blijkt restafval, evenals chipszakken, omdat die uit lagen van verschillende materialen bestaan die niet te scheiden zijn. Ook gebruikte pizzadozen zijn restafval; niet bij het karton! Volgevreten na een avondje netflixen? Uw chipszak is restafval, en daarvoor moet u straks extra gaan betalen, of u doet dat al als uw gemeente ‘voorop’ loopt. Daar zit je dan met je goeie gedrag. Investeer in alternatieven en verbeteringen, en stop de gekkigheid rond ‘van gas los’, ‘aan de warmtepomp’ en ‘de Tesla in’. In recordtijd van 0 tot 100, en weer terug. Krijg in plaats daarvan mens, natuur en milieu tussen de oren. Dat is pas echt duurzaam.