Er is iets geks met het samengaan van verschillende staten. Er bestonden al voor de officiële start van de EU goede voorbeelden van de risico’s, maar de specifieke kenmerken daarvan heeft men niet in overweging genomen. Ten onrechte.

Een specifiek element waarover ik het hier hebben wil, is de nieuwe hoofdstad van een fusiestaat, en de consequenties die de keuze daarvan heeft.

In het geval van de EU is men na heel veel vijven en zessen op Brussel uitgekomen. Dat Straatsburg eens in de zoveel tijd het Europees parlement onderdak verschaffen mag is raar, kostbaar en an sich onzinnig, maar betekenis voor het bestuur van de EU heeft het nauwelijks. Dat Luxemburg ooit de derde locatie van het EU-bestuur was weten alleen juristen nog, want het hoogste gerechtshof van de EU zetelt in die stad. De keuze voor Brussel laat zien, dat de plek waar de werkelijke macht zit, uiteindelijk ook in alle opzichten het machtscentrum wordt.

Van oorsprong immers was Brussel slechts de zetel van de Commissie en de ambtelijke staf. Dat het EP uiteindelijk daar heen trok, om dichter bij de Commissie te zitten, zegt alles over de machtsverhoudingen – die sindsdien niet fundamenteel gewijzigd zijn. Hoezeer het EP ook tracht de schijn te wekken iets van volkssoevereiniteit te bezitten. Dat het wordt bevolkt door mensen die bij het ontdekken van zoiets smerigs als volkssoevereiniteit prompt de gemeentereiniging zouden bellen heeft daarmee niets uit te staan.

Wellicht het mooiste voorbeeld van hoe dat werkt bij een samengaan van heel verschillende staten, is de opvolging door Karel V, Heer der Nederlanden, als koning van Spanje. Dat om hem koning van Spanje te maken een indrukwekkende hoeveelheid toevallige sterfgevallen noodzakelijk was zullen we hier maar buiten beschouwing laten, maar Karel werd de erfgenaam. Edoch, Karel had al een hof: in Brussel.

Het Brusselse hof van Karel V was geen enkel beletsel gebleken om keizer van het Duitse Rijk te worden. Zijn grootvader (en voorganger) was dat ook geweest, en ook die had veel Vlamingen in zijn hofhouding gehad. Het Duitse Rijk was een kosmopolitisch geheel, waar nationaliteit geen rol van betekenis speelde. Bovendien was in die gegeven situatie een hofhouding eerder een groep mensen rond de vorst dan een doorsnede van de staatselite.

Dat veranderde toen Karel V naar Spanje trok om daar het bestuur op zich te nemen. Natuurlijk nam Karel de beste en meest vertrouwde bestuurders uit zijn Brusselse hofhouding mee naar Spanje. En stelde velen van hen daar aan in de regering van het enorme rijk dat hij via Spanje in die dagen opbouwde. Even voor de volledigheid: Spanje, het Duitse keizerrijk, de Nederlanden, het grootste deel van Italië en het westelijke Middellandse Zeegebied, een snel groeiend imperium in Zuid-Amerika en een indrukwekkende wolk kleinere gebieden. Een gigantisch gebied, waarvan de administratie voor een groot deel werd gedaan door de Vlaamse elite die Karel V vertrouwd was.

De Spanjaarden haatten hen. Het waren indringers, geen Spanjaarden.

Om een lang verhaal kort te maken: het bestuur ging in eerste instantie moeizaam. Maar de nieuwe elite vermengde zich met de lokale macht, en er kwam zowaar iets van gezamenlijkheid boven drijven. Dat bleek pas goed, toen de Spaans opgevoede opvolger van Karel V – Phillips II – terugging naar Spanje en zíjn meest vertrouwde adviseurs naar Brussel stuurde om het bewind op zich te nemen. Toen bleek dat de Spaanse elite, die historisch Vlaamse trekjes en contacten had, toch wel degelijk héél Spaans was geworden. Brussel bleek voor hen niet meer dan een provinciaal steunpunt te zijn. Met alle gevolgen die uitmondden in de 80-jarige oorlog van dien.

Daarmee zijn we terug bij de EU. De hamvraag is nu: is het ooit voorstelbaar geweest dat Londen, Berlijn en Parijs binnen de EU zouden terugzakken tot het niveau van provinciale hoofdsteden? Dat hun elites die feitelijke degradatie zonder gespartel zouden accepteren tot onderhorigen aan de Brusselse almacht? Het is wensdenken. Onzinnigheid van mensen zonder historisch besef.

Wat we nu zien is een coalitie van grotere staten die de kleintjes succesvol heeft geëlimineerd van de onderhandelingstafel, maar indien dat uitkomt hen als konijnen weer uit de hoge hoed haalt. Maar dat Parijs en Berlijn rustig zouden integreren in een nieuwe staatsstructuur was alleen mogelijk geweest met vijftig jaar bestuur zonder grote crises. Helaas is een federalisering zoals de Brusselse Eurocraten voor ogen staat alleen mogelijk met gebruik van grote crises, aangezien het klein verzet anders te sterk zou worden. Maar nu de grote crisis daar is, blijken de middelpuntvliedende krachten te sterk te zijn voor de broze organisatie die de EU nog pas is.

Dat de EU de komende jaren uiteen zal vallen is nu onvermijdelijk. Na crises in EU-Noord (Zweedse immigratie) EU-Oost (weigering Oost-Europese staten migranten op te nemen) EU-West (UK dat gaat uittreden) en EU-Zuid (de eurocrisis) is er nu de migratiecrisis die het hart van de EU gaat aantasten (Duitsland – migratie, Frankrijk – economisch debacle). Theoretisch kan alleen een militaire dictatuur dat nog verhinderen, maar de daarvoor benodigde macht is nergens beschikbaar in Europa. Zodat we verdwaasd zullen achterblijven tussen de ruïnes van illusies van wensdenkers en dromers.