Veel mensen praten u de oren van het hoofd over bezetting (Westbank, Afrin), annexatie (De Krim), verovering en  internationale resoluties daarover, en verbinden daar allerhande morele oordelen aan. Maar wat betekenen die termen nu eigenlijk. Hoe werkt het? Daarvan zijn maar weinig mensen degelijk op de hoogte.

Hoe na een oorlog nieuwe grenzen worden afgebakend is lang niet altijd het gevolg van hoe die oorlog tot dan toe optisch verliep (bij de Duitse capitulatie in 1918 stonden alle Duitse legers nog steeds ver buiten de landgrenzen). Nieuwe grenzen ontstaan na een verdrag tussen de betrokken staten. Soms is er voor grenscorrecties geen oorlog nodig. Soms hebben oorlogen geen grenscorrecties tot gevolg. Van dat laatste is de Tweede Golfoorlog een aardig voorbeeld. De USA veroverde Irak, maar aan de territoriale integriteit van het land werd na afloop niet gesleuteld. Dat Rusland in 2014 De Krim annexeerde is een voorbeeld van het eerste.

Nu we hebben vastgesteld dat oorlog of verovering geen bepalende factoren zijn voor een grenscorrectie, laten we die er verder buiten.

Bezetting
Bezetting is een militaire controle over een gebied, dat formeel tot een andere staat behoort. Dat kan zijn in afwachting van een vredesverdrag dat de status van het gebied uiteindelijk moet regelen, een enkele keer is het ook een wijze van chantage om de formele bezitter te dwingen verplichtingen na te komen of omdat de formele bezitter niet in staat is er de orde te handhaven. De gedachte van een bezetting is dat er nog een vervolg op komen moet, het is een onderdeel van een onvoltooid proces.

Annexatie
Dat is een belangrijk verschil met een annexatie. In geval van een annexatie verklaart een land formeel dat het betreffende gebied in de toekomst een onverbrekelijk deel van de verkrijgende staat zal zijn. Dat kan bijvoorbeeld de afronding van een bezetting zijn. Karakteristiek is in ieder geval dat het verkrijgende land er volledige controle over uitoefent,en met die annexatie verklaart dat ook in de toekomst te zullen blijven uitoefenen.

Dit zijn allemaal belangrijke nuances als we het willen hebben over de conflicten tussen Israël en de Palestijnen. Wie de Wiki-lemmata checkt ziet dat er internationaal weinig erkenning is voor de precieze omvang van de staat Israël. Maar daarbij verschijnen zelfs dilemma’s die in bovenstaande schematiek niet voorkomen.

De vraag dient zich bijvoorbeeld aan in hoeverre de internationale erkenning van de Israëlische annexatie van Oost-Jeruzalem in 1980 goedkeuring van de internationale gemeenschap behoeft, zeker nu de USA met de vestiging van haar ambassade in Jeruzalem die stad de facto erkent als hoofdstad van Israël. (De EU doet moeilijk, maar de Oostenrijkse kanselier trok zich daar deze week niets van aan). Maar de facto heeft die annexatie voor de bewoners als effect gehad dat ze volwaardig lid van de Israëlische samenleving werden – of ze dat nu leuk vonden of niet. Dat is een groot verschil met zowel de Golan, de Westbank als met Gaza.

De Golan
De Golan-hoogten zijn formeel Syrisch grondgebied, maar worden door Israël bezet en hun status zal niet veranderen dan door herovering door Syrië, of door een vredesverdrag tussen de betrokken partijen. Als zodanig is het een uitstekend voorbeeld van de schets hierboven. De Turkse bezetting van Afrin is vergelijkbaar, al zijn er signalen dat Turkije van plan is het gebied te annexeren. Als dat niet door Syrië en haar bondgenoten wordt geaccepteerd is dat een formele Casus Belli.

Gaza
Gaza was oorspronkelijk onderdeel van Egypte, maar dat land heeft er formeel afstand van gedaan, op een moment dat het door Israël bezet werd gehouden. Israël heeft het echter nooit geannexeerd, zodat de juridische status er van op zijn best dubieus is.

Westbank
De situatie op de Westbank is zo mogelijk nog complexer. Jordanië deed in 1988 formeel afstand van al haar aanspraken op het gebied, ten gunste van de PLO (als vertegenwoordiger van de Palestijnen). Daarmee bleef het de status van bezet gebied houden, maar niet helemaal, zeker niet omdat de PLO er na de Oslo-akkoorden delen van besturen mocht, onder Israëlische suzereiniteit.

Het bijzondere aan de situatie in Israël is dus dat de internationale gemeenschap zichzelf rechten toekent die ze in andere situaties nooit opeist of blijft benadrukken (De Krim zal uiteindelijk weer vervallen in een mopperdiscussie waarbij Oekraïne zich zal schikken in een status waarbij het land haar aanspraken niet opgeeft). Het is een illustratie van de complexiteit die een potentieel vredesverdrag in het MO zal hebben.

Om dezelfde reden is het welbeschouwd niet al te relevant voor de theoretische discussie over de verschillen tussen een bezetting en een annexatie, die ik hier weergeven wilde.