De stampij van de afgelopen dagen over de Panama Papers heeft alles weg van een goed geregisseerde hoax die zich welbeschouwd op andere doelwitten richt dan het schandalige gedrag van belastingontduikers per se.

Ik heb er eerder deze week al een paar dingen over gezegd. In het geval van de IJslandse premier zat ik er overigens lelijk naast lijkt het achteraf gezien. maar het lijkt er dan ook op dat deze man inderdaad zijn bezittingen voor zijn eigen fiscus verborg, en dat lijkt me een politieke doodzonde. Prima dus.

Nu verscheen vandaag de Franse socialist Pierre Moscovi, volgens De Telegraaf de eurocommissaris die gaat over belastingen (?, die de EU zelf zo graag heffen zou!) dat er een zwarte lijst komt van belastingparadijzen. Wat een bijzondere formulering weer! Moesten Nederland, Liechtenstein en Luxemburg en de Britse belastingvrijhavens op de autonome eilanden worden gerustgesteld? Want een goedgekeurd belastingparadijs is òf een contradictio in terminis, òf een mooie omschrijving van iets heel anders: een plek waarvan de leiding alle informatie braaf doorgeeft aan de EU als die daarom vraagt. De EU had eerder al een lijstje van dertig belastingparadijzen opgesteld. Belangrijkste criterium: de onwil van hun leiding om mee te werken aan de ‘constructieve aanpak van de EU’.

Dat zou in ieder geval verklaren waarom de EU bij haar afkeurende mantra’s zo hamert op de criminele kant van het verhaal van de belastingparadijzen. Die zijn er, natuurlijk. Maar met een relatief sterk stijgend aandeel in de Europese criminaliteit van allochtone criminelen is dat toch een gevecht tegen de bierkaai. Maar al te vaak zullen zij zich financieel wapenen door hun schatten onder te brengen bij banken die vanuit hun oorspronkelijke thuislanden opereren. Als U een zondagswandelingetje door de Haagse Schilderswijk maakt zult U zich verbazen over de hoeveelheid internationale banken die daarin gevestigd is. Ongetwijfeld hebben al deze banken de wettelijke regels aangaande witwassen en wat niet al braaf onderschreven, maar hoe goed controleren kunnen de Nederlandse autoriteiten dat? Een zinloze operatie op zijn best. Er is heel veel buitenland, en als je niet weet voor wie waar te zoeken heb je met een speurtocht naar een naald in een hooiberg meer kans op succes.

Wat ik hierboven opmerkte over dat doorgeven van informatie is ook een cruciaal probleem, dat voorlopig niet zal worden opgelost. Want wat te doen met belastingparadijzen die hun brave bedrijfjes laten aansturen vanuit andere belastingparadijzen die zich minder braaf schikten naar de wensen van de EU? Wie de Panama-connectie even inkijkt ziet dat dit precies is wat Fonseca deed. Men richtte elders bedrijfjes op, en als die bedrijfjes zelf weer elders andere bedrijfjes oprichten blijft dat op een bepaald moment echt buiten beeld. Beter gezegd: het zakt weg achter de horizon. Dat is ook de essentie van off-shore banking. Laag op laag. En ik weet er iets van – ruim twintig jaar geleden heb ik geaarzeld daarin een carrière te beginnen. Dat het daar uiteindelijk niet van gekomen is was mijn keuze niet, maar neem van me aan dat ik goed weet hoe het werkt. En dat het een onuitroeibaar probleem is met veel meer consequenties en complicaties dan ik hier nog op verder gaan kan.

Morgen meer.